تفسیر و شرایط معافیت ماده 91 قانون مالیات های مستقیم

همانطور که می‌دانیم مالیات یکی از روش‌های تامین بودجه و هزینه‌های کشور به شمار می‌رود. مانند قوانین دیگر، قوانین مالیاتی نیز از آیین‌نامه‌‌ها و مواد مختلفی پیروی می‌کنند. هر از این مواد بر یکی از قوانین مالیاتی می‌پردازد. یکی از پر بحث‌ترین این قوانین، قانون مالیات بر درآمد و حقوق است. یکی از موادی که به صورت تفضیلی به موضوع معافیت مالیاتی می‌پردازد، ماده 91 قانون مالیات‌های مستقیم است.

قانون مالیات بر حقوق همواره یکی از دغدغه‌های اساسی فرد کارفرما و حقوق‌بگیر بوده است. این موضوع به خصوص در سال‌های اخیر اهمیت ویژه‌ای را پیدا کرده است. بسیاری از افراد به دلیل عدم دانش کافی درباره این قوانین درگیر ضرر و زیان‌های متعددی می‌شوند. در این مقاله تلاش کردیم به صورت تفصیلی به بررسی دقیق ماده 91 قانون مالیات‌های مستقیم و معافیت‌های آن بپردازیم. (چنانچه تمایل به دریافت مشاوره مالیاتی دارید، مشاوران ما در تدبیر حساب آماده راهنمایی شما هستند)

تفسیر ماده 91 قانون مالیات‌های مستقیم

در ماده 91 مالیات حقوق بندهای مختلفی قرار داده شده است که تبصره‌هایی را در اعمال قوانین مالیاتی و معافیت‌های آن اعمال می‌کند. هر یک از این بندها می‌تواند برای اشخاصی دارای اهمیت و تاثیرگذار باشد. در ادامه به بررسی برخی از بندهای مهم ماده 91 قانون مالیات‌های مستقیم خواهیم پرداخت.

بند 6 ماده 91 قانون مالیات‌های مستقیم

تا پیش از تصویب بند 6 تنها اعضای مدیران اجرایی شامل معافیت‌های مالیاتی می‌شدند.  بر اساس بند 6 ماده 91 قانون مالیات‌های مستقیم اعضای هیات علمی نیز در این قانون قرار می‌گیرند. البته باید توجه داشت این موضوع برای سایر فوق العاده‌های غیر مصرح در بند ذکرشده تعلق نخواهد گرفت.

بند 15 ماده 91 قانون مالیات‌های مستقیم

درآمد دانشگاه‌ها، موسسات آموزش عالی و حقوقی که اعضای هیئت علمی کسب می‌کنند شامل نرخی 10 درصدی از مالیات‌ است. این درآمد مالیات دیگری را شامل نخواهد شد.

بند 13 ماده 91 قانون مالیات‌های مستقیم

بر اساس این بند در صورتی که درآمد سالیانه فرد حقوق‌بگیر از میزان معافیت ماده 84 (که بیش از این به آن پرداختیم) کمتر باشد، فرد حقوق‌بگیر از پرداخت مالیات معاف می‌شود.

اشخاص شاغل مشمول ماده 91 قانون مالیات‌های مستقیم

در این بین افرادی هستند که مکلف به پرداخت هیچ مبلغی برای ماده 91 مالیات حقوق نیستند. این افراد عموما شامل نیروهای مسلح هستند. به صورت دقیق‌تر این دسته از مشاغل، شامل این معافیت می‌شوند:

• پرسنل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران شامل نظامی و انتظامی
• افرادی که مشمول قانون استخدامی وزارت اطلاعات می‌شوند.
• جانبازان انقلاب اسلامی

معافیت بند 10 ماده 91 قانون مالیات‌های مستقیم

بر اساس بند 10 ماده 91 قانون مالیات‌های مستقیم، افراد و ویژگی‌های زیر در درآمد خود از پرداخت مالیات معاف هستند.

1. اشخاص خارجی که به موجب ماموریت سیاسی، هیأت‌ نمایندگی و… در ایران حضور پیدا می‌کنند. این دسته از افراد که حقوق خود را از دولت خارجی دریافت می‌کنند، به شرط آن که معامله‌ای متقابل را با دولت ایران داشته باشند، از مالیات بر درآمد معاف خواهند شد.
2. دسته دوم روسا و اعضای مربوط به سازمان ملل متحد و یا سایر سازمان‌های تخصصی هستند. این دسته از افراد در صورتی که تابعیت جمهوری اسلامی ایران را نداشته باشند مالیاتی را بابت درآمد خود پرداخت نمی‌کنند.
3. مورد بعدی این معافیت بر درآمد شامل اعضای ماموریت‌های کنسول خارجی در ایران، کارمندان موسسات فرهنگی دولت‌های خارجی می‌شود. البته شرط این موضوع نیز داشتن معامله متقابل با دولت ایران است.
4. در برخی از موارد پیش می‌آید که اعضای هیئتی از کشورهای خارجی برای انجام پروژه‌های فنی، اقتصادی، فرهنگی و … از محل کمک‌های بلاعوض بین‌المللی به ایران اعزام می‌شوند. در این مورد نیز حقوق دریافتی اعضای اعزامی که از محل دولت‌های خارجی و یا موسسات بین‌المللی پرداخت می‌شود، شامل این معافیت است.

کارمندان دولت جمهوری اسلامی و کسب معافیت مالیات از درآمد مطابق با معافیت بند 10 ماده 91

این معافیت شامل کارمندانی که در سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌های خارج از ایران (به نمایندگی از ایران) فعالیت دارند نیز می‌شود. درآمد این افراد توسط دولت ایران پرداخت می‌شود. اما به شرط این که اعضای گفته‌شده تابعیت ایرانی نداشته باشند، (به شرط معامله متقابل) از پرداخت این مالیات بر درآمد معاف می‌شوند.

البته این موضوع تنها به کارمندان سفارتخانه‌ها و کنسول‌گری‌های ایران در خارج از کشور محدود نمی‌شود. برخی از افراد و حقوق‌ها نیز بر اساس شرایط خاص خود این معافیت از مالیات را کسب می‌کنند. در ادامه به بررسی این موارد می‌پردازیم:

• حقوق بازنشستگی که به افراد بازنشسته پرداخت می‌شود.
• مستمری که در ایام وظیفه خدمت پرداخت می‌شود.
• حقوق که بابت پایان خدمت سربازی پرداخت می‌شود.
• خسارتی که بابت اخراج یک فرد از محل کار به او پرداخت می‌شود.
• مبلغ بازخرید خدمت وظیفه، مستمری پرداختی که به وراث یک فرد پرداخت می‌شود.
• حق سنوات و در نهایت حقوق روزهای مرخصی استفاده نشده شامل این معافیت از مالیات بر درآمد بند 10 ماده 91 می‌شوند.

تکلیف هزینه‌های غیرمستقیم حاصل از درآمد چیست؟

در بسیاری از موارد هزینه‌های جاری دیگری در مشاغل وجود دارد. از جمله آن‌ها می‌توان به هزینه سفر کارمندان، تامین مسکن افراد، بیمه، عیدی و… اشاره کرد. اما تکلیف این موارد چیست؟ آیا این معافیت شامل این هزینه‌ها می‌شود و یا افراد مکلف به پرداخت مالیات هر یک به صورت جداگانه هستند. در ادامه به بررسی مواردی که شامل این نوع از معافیت‌ها می‌شود خواهیم پرداخت.

• مورد اول هزینه‌های مربوط به مسافرت و ماموریت‌های شغلی است. هزینه‌ای که صرف این نوع از سفرها می‌شود شامل این معافیت ماده 91 هستند.
• معافیت بعدی شامل مسکن‌های ارزان‌قیمتی است که عموما در محل کارخانه و کارگاه به کارگران واگذار می‌شود. این مسکن می‌تواند در بیرون از محیط کارخانه نیز به صورت خانه‌های سازمانی ارزان قیمت اعطا شود. معافیت ماده 91 شامل این نوع از خانه‌ها نیز خواهد شد.
• در بسیاری از موارد کارگران در محل شغل خود دچار حادثه و صدمه جانی می‌شوند. مبلغی که بابت خسارت از بیمه دریافت می‌شود این نوع از معافیت را شامل می‌شود.
• عیدی و پاداش سالانه در مجموع به میزان یک دوازدهم (از ماده 84) شامل این معافیت می‌شود. در ادامه به بررسی ماده 84 خواهیم پرداخت.
• هر ساله کارفرما مبلغی را بابت هزینه مداوای کارکنان خود پرداخت می‌کند. این هزینه معالجه که می‌تواند شامل کارکنان و یا افراد تحت تکفل وی باشد. در صورتی که اسناد مربوط به معالجه از پزشک و بیمارستان وجود داشته باشد، معافیت بند 10 ماده 91 شامل آن خواهد شد.

مزایای غیر نقدی شرکت‌ها و میزان معافیت مالیاتی

همانطور که می‌دانیم بسیاری از شرکت‌ها در مناسبت‌های خاص مانند عید نوروز، شب یلدا و یا سایر مناسبت‌های ملی مذهبی و … هدایایی را به صورت غیرنقدی به کارکنان خود اعطا می‌کنند. بر اساس قوانین، این مزایای غیرنقدی به شرط آن که بیش از دو دوازدهم از ماده 84 قانون مالیاتی نباشد شامل ماده 91 خواهد شد.

ماده 84 چیست؟

بر اساس ماده 84 معافیت از مالیات بر درآمد سالانه بر اساس سنواتی است که هر ساله در قانون بودجه مشخص می‌شود. این مالیات بر حقوق می‌تواند شامل یک یا چند حقوق دریافتی فرد باشد.

نتیجه‌گیری

همانطور که مطالعه کردیم ماده 91 قانون مالیات‌های مستقیم به صورت دقیق مشاغل و مواردی که از پرداخت مالیات معاف هستند را مشخص کرده است. ماده 91 مالیات حقوق بر اساس مشاغل، روابط و میزان دریافتی تنظیم شده است. با مطالعه دقیق آن می‌توان معافیت‌های مالیات بر حقوق را مورد بررسی قرار داد.