تعریف مالیات چیست؛ آشنایی با انواع مالیات به زبان ساده
از دوران قدیم بحث مالیات به شکل‌های مختلف، در دولت‌ها و کشورهای گوناگون مطرح بوده است. در واقع این کار یک راه درآمد برای دولت‌ها است. اما حالا و در دنیای امروز، تعریف مالیات تا حدودی تغییر کرده و با وجود راهکارهای جدید اقتصادی، علاوه بر کمک به دولت، بار فشار اقتصادی از قشر کم درآمد و محروم جامعه برداشته می‌شود. امروزه فقط بر اموال اشخاص مالیات تعلق نمی‌گیرد و شاخه‌های مختلفی دارد. در علم اقتصاد امروز، مالیات تعریف مشخص و قوانین و انواع گوناگونی دارد. در این مطلب درباره این موضوع بیشتر خواهیم گفت.
قوانین مالیاتی گاها دارای پیچیدگی‌ها زیادی است که برای حل آن‌ها باید دانش قابل قبولی داشت. هنگامی که از مشاوره مالیاتی استفاده می‌کنید از تحمیل هزینه‌های زیادی که بعدا می‌تواند متوجه مجموعه شود، خودداری می‌کنید. موسسه حسابداری تدبیر حساب ارائه دهنده انواع خدمات حسابداری و مشاوره مالیاتی، امن‌ترین و بهینه‌ترین مسیر را به شما نشان خواهند داد.
تعریف مالیات چیست؟
به عبارت ساده، پولی است که مردم برای تامین هزینه‌های عمومی کشور، به دولت پرداخت می‌کنند. این مبلغ به صورت بلاعوض توسط مردم پرداخت می‌شود و دولت موظف به بازپرداخت آن نیست. می‌توان گفت که مالیات یکی از راه‌های درآمدزایی برای دولت‌هاست. میزان مالیات بر درآمد افراد بر طبق قوانین مشخص مالیاتی و اقتصادی هر کشور تعیین می‌شود. بر اساس قانون، پرداخت تمامی مبلغ وضع شده برای مردم هر کشور اجباری است.
انواع مالیات در ایران
در کشور ما، مالیات به دو دسته تقسیم می‌شود:
- مالیات مستقیم
- مالیات غیر مستقیم
مالیات مستقیم، هزینه‌ای است که بدون واسطه و به صورت مستقیم از درآمد یا دارایی فرد دریافت می‌شود. تمامی افرادی که در ایران زندگی و کار می‌کنند، مشمول پرداخت مالیات مستقیم هستند. همچنین اگر فرد در خارج از ایران زندگی می‌کند، اما در ایران درآمد یا اموالی دارد، باید مالیات آن را پرداخت کند.
مالیات غیر مستقیم، به صورت غیر مستقیم و با واسطه از افراد دریافت می‌شود؛ برای مثال وقتی شما یک کالا می‌خرید، مقداری از مبلغ پرداخت شده، به عنوان مالیات آن کالا به حساب می‌آید. یعنی به این ترتیب شما با خرید هر محصولی، در واقع علاوه بر مالیاتهای مستقیم خود، مجددا به دولت مالیات پرداخت می‌کنید.
انواع مالیات مستقیم در ایران
این مبلغ بدون واسطه از افراد دریافت می‌شود و انواع مختلفی دارد که در ادامه به تشریح هر یک از آن‌ها می‌پردازیم:
مالیات بر درآمد
مالیات بر درآمد مهم‌ترین نوع مالیات است و مبنای پرداخت آن، میزان درآمد افراد یا شرکت‌ها است. اگر فردی از چند منبع مختلف درآمد داشته باشد، برای برآورد مالیات سالانه او، یا تمام مالیاتهای درآمدهای مختلف، با هم حساب می‌شود یا مالیات هر کدام از درآمدها به تنهایی محاسبه می‌شود. افراد حقیقی و حقوقی باید میزان درآمد و سود و زیان خود را در یک اظهارنامه مالیاتی به سازمان مالیاتی تحویل دهند. به علاوه اگر فردی در داخل ایران زندگی نکند اما در این کشور درآمد داشته باشد، مشمول پرداخت خواهد بود.
مالیات بر درآمد خود به چند دسته تقسیم می‌شود:
مالیات بر درآمد کشاورزی
شامل حال کسانی است که درآمدشان از کشاورزی، دامداری، پرورش زنبور عسل، پرورش ماهی، صیادی و مواردی شبیه به این‌ها است.
مالیات بر درآمد حقوق
این مورد در واقع برای افراد کارمند و کارگر تنظیم شده است. اگر فرد به صورت حقیقی یا حقوقی برای کسی کار کند و حقوق دریافت کند، باید از محل درآمد خود، مالیات پرداخت کند. کارفرما قبل از پرداخت حقوق کارمندان خود، ابتدا میزان مالیات را کم کرده و سپس حقوق او را پرداخت می‌کند. این مبلغ باید توسط کارفرما به دولت پرداخت شود.
مالیات بر درآمد مشاغل
به افرادی تعلق خواهد گرفت که شغلی در حوزه پزشکی، تجارت یا خدماتی داشته باشند که بر اساس مقدار درآمد فرد خواهد بود. میزان درآمد را خود افراد در اظهارنامه مالیاتی قید خواهند کرد. در صورتی که بعد از بازرسی مشخص شود فرد میزان درآمد خود را صادقانه اعلام نکرده، اداره مالیات بر اساس تحقیقات خود و با بررسی میزان درآمد واقعی، اظهارنامه جدیدی را تنظیم خواهد کرد.
مالیات بر درآمد اتفاقی
در آمد اتفاقی یعنی درآمدی که یک بار و به صورت غیر منتظره برای فرد پیش آمده است؛ مثلا دریافت جایزه یا بخشش زمین به کسی. به تمام درآمدی که فرد از این راه به دست خواهد آورد، مالیات تعلق می‌گیرد.
مالیات بر درآمد املاک
در این حالت اگر فردی دارای ملکی باشد که آن را اجاره داده و از طریق آن درآمدزایی می‌کند، باید مالیات آن را پرداخت کند. پرداخت این مبلغ بر عهده صاحب ملک است و مستاجر وظیفه‌ای برای پرداخت آن ندارد. مالیات بر درآمد ملک انواع مختلفی دارد که بر اساس میزان درآمد، تعداد واحدهای اجاره داده شده و نوع اجاره متفاوت است. (چنانچه می‌خواهید از شرایط معافیت مالیات بر درآمد املاک آگاه شوید، مطالعه این مقاله می‌تواند شما را راهنمایی کند)
مالیات بر دارایی
همانطور که از نامش پیداست، این مالیات به دارایی‌های فرد تعلق خواهد گرفت. در این حالت، میزان دارایی فرد محاسبه شده و بر اساس قوانین مالیاتی درصدی از آن به عنوان مالیات دارایی کم خواهد شد. (برای آشنایی بیشتر با انواع مالیات بر دارایی مطالعه این مقاله را به شما پیشنهاد می‌کنیم)
مالیات بر دارایی انواع مختلفی دارد:
1- مالیات بر ارث
بر اساس قوانین مربوط به ارث، اموالی که فرد از متوفی به ارث می‌برد، مشمول پرداخت مالیات خواهد بود. تمامی ماترک فرد متوفی، اعم از خانه، زمین، خودرو و تمامی اموال منقول و غیر منقول در داخل یا خارج ایران، بعد از کم شدن هزینه‌های مربوط به کفن و دفن فرد، باید برای تعیین انحصار وراثت معرفی شوند. سپس مقدار مشخصی از این اموال به عنوان مالیات بر ارث کسر خواهد شد.
2- مالیات حق تمبر
حتما دیده‌اید که برای رسمی کردن تمامی اسناد و مدارک معتبر، باید روی آن‌ها تمبر چسبانده شود. مالیات حق تمبر در واقع هزینه‌ای است که دولت برای این تمبرها از افراد دریافت می‌کند.
3- مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی
مربوط به شرکت‌هایی است که از راه‌های مختلف کسب درآمد می‌کنند. این مالیات بر اساس میزان درآمد این مشاغل، محاسبه می‌شود و شامل درصدی از این درآمد است.
انواع مالیات غیر مستقیم در ایران
مالیات غیر مستقیم از تمامی افراد یک کشور دریافت می‌شود اما دریافت آن به وضوح مالیات مستقیم نیست. در واقع هنگام خرید کالا، مبلغی بابت آن از خریدار دریافت می‌شود. مالیات غیر مستقیم، خود انواع مختلفی دارد:
1- مالیات بر واردات
هر کالایی که توسط افراد حقیقی یا حقوقی به کشور وارد شود، مستلزم پرداخت مالیات بر واردات است. دولت این مبلغ را در راستای حمایت از تولیدات داخلی از واردکنندگان دریافت می‌کند و با عنوان عوارض و حقوق گمرکی شناخته می‌شود.
2- مالیات بر ارزش افزوده
مبلغی است که دولت از تفاوت ارزش کالا و خدمات با میزان ارزش مواد اولیه یا کالاهای واسطه، محاسبه می‌کند؛ یعنی مثلا اگر شما غذایی را به مبلغ ۲۵ هزار تومان در رستوران میل کنید، اما مبلغ تمام شده این غذا برای رستوران ۱۰ هزار تومان باشد، در واقع ۱۵ هزار تومان ارزش افزوده این غذا خواهد بود. دولت بر روی این مبلغ، مالیاتی تعیین خواهد کرد که البته فروشنده آن را از شما دریافت خواهد کرد!
چه کسانی مشمول پرداخت مالیات هستند؟
بعد از تعریف مالیات و شرح انواع آن، حالا می‌خواهیم ببینیم مشمولین پرداخت مالیات در ایران چه کسانی هستند. مالیات غیر مستقیم تقریبا توسط تمامی افراد کشور پرداخت می‌شود. چون به هر حال همه در حال خرید کالاهای مختلف هستند. اما در مورد مشمولان پرداخت مالیات مستقیم، توضیح مختصری خواهیم داد.
بر اساس ماده یک قانون مالیاتهای مستقیم، افراد و بنگاه‌های زیر موظف به پرداخت مالیات هستند:
- تمامی مالکین حقیقی یا حقوقی که در ایران دارای ملک هستند.
- هر شخص ایرانی حقیقی که در خارج از ایران سکونت دارد اما در داخل کشور، دارای املاک است.
- هر شخص ایرانی حقیقی که در ایران سکونت دارد، در مورد درآمدهای داخل و خارج از ایران مشمول پرداخت این مبلغ است.
- هر شخص حقوقی ایرانی هم در مورد درآمدهای داخل و خارج از ایران باید مالیات پرداخت کند.
- هر شخص غیر ایرانی، چه حقیقی، چه حقوقی، برای درآمدهایی که در داخل ایران کسب می‌کند، از جمله مشمولین خواهد بود.
- اشخاص غیر ایرانی بابت واگذاری فیلم‌های سینمایی، دادن تعلیمات یا کمک‌های فنی به افراد داخل ایران، باید مالیات پرداخت کنند.
چه کسانی معاف از پرداخت مالیات هستند؟
بر اساس قوانین مالیاتی جمهوری اسلامی ایران، تعدادی از موسسات و مراکز بر اساس دستور امام خمینی و مقام معظم رهبری از پرداخت مالیات معاف هستند. بر اساس این قانون، موسسات دولتی، وزارتخانهها، دستگاه‌های زیر مجموعه دولت، بنیادها و نهادهای انقلاب اسلامی مانند کمیته امداد امام خمینی، سازمان تبلیغات اسلامی، بنیاد مسکن، ستاد اجرایی فرمان امام، مراکز حوزه‌های علمیه، دفاتر تبلیغات اسلامی، موسسات پژوهش فرهنگی انقلاب اسلامی و بنیاد شهید ، مشمول پرداخت نیستند.
سخن آخر
پرداخت مالیات در واقع کمک به دولت برای چرخاندن چرخ اقتصاد کشور است. جدا از بحث مسئولیت اجتماعی، این موضوع یک بحث اخلاقی هم دارد. فرار کردن از زیر بار پرداخت مالیات، به تدریج ضرری کلی را شامل حال جامعه می‌کند. به علاوه در صورتی که افراد و مجموعه‌های با درآمدهای کلان، از پرداخت این مبلغ سر باز بزنند، فشار اقتصادی بیشتری به قشر کم درآمد جامعه وارد می‌شود. (چنانچه می‌خواهید بدانید که جرم فرار مالیاتی چیست مطالعه این مقاله را به شما پیشنهاد می‌دهیم)
البته دانستن قوانین مالیاتی برای تمامی افراد لازم است. با داشتن اطلاعات کافی، شاید کسی در مورد مالیات بر ارزش افزوده شکایتی نداشته باشد چون دلیل آن را می‌داند. یا با داشتن اطلاعات در مورد قوانین بر ارث، شاید با وجود راهکارهای مختلف، در هنگام لزوم افراد با چالش جدیدی روبرو نشوند. دانستن قوانین به زبان ساده، برای تمامی افراد حقیقی و حقوقی در یک کشور لازم است. هر چند با پیچیده تر شدن قوانین، به خصوص قوانین مربوط به مالیات شرکت‌ها و افراد حقوقی، هر روز لزوم استفاده از خدمات یک شرکت حسابداری معتبر و با سابقه در این حوزه بیش از پیش احساس می‌شود.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.