تفسیر ماده 100 قانون مالیات های مستقیم و شیوه اجرای آن

یکی از انواع مالیات مستقیم، مالیات بر درآمد است که به موجب آن مودی مالیاتی موظف است با تسلیم اظهارنامه مالیاتی و ارائه اسناد و مدارک مبلغی را به حساب خزانه دولت واریز کند. برای این قانون تبصره‌ای هم تصویب شده است که مراحل زمان‌بر و اختلاف برانگیز بین مودی و سازمان امور مالیاتی را مرتفع می‌کند. این مطلب به بررسی تبصره 100 مالیات اختصاص دارد و اطلاعات مفیدی را در اختیار شما قرار می‌دهد. (چنانه تمایل به دریافت مشاوره دارید، مشاوران ما در شرکت حسابداری و مالیاتی تدبیر حساب آماده راهنمای شما هستند)

تعریف ماده 100 قانون مالیات مستقیم

مطابق ماده 100 از قانون مالیات‌های مستقیم مودیان مالیاتی موظف هستند اظهارنامه مالیاتی فعالیت‌های شغلی خود را در بازه‌ی زمانی یک ساله برای واحدهای شغلی جداگانه یا محل‌های جداگانه تا آخر خرداد ماه سال بعد به اداره مالیاتی محل اشتغال ارسال کنند و مالیات متعلق به آن را با نرخی که در ماده 131 قانون مالیات مستقیم بیان شده پرداخت کنند. برای تسهیل امور و آشنایی مودیان با شیوه پرکردن اظهارنامه مالیاتی، نمونه‌ای از آن توسط سازمان امور مالیاتی تهیه شده که در اختیار مودیان مالیاتی قرار می‌گیرد.

مشمولین ماده 100 قانون مالیات‌های مستقیم

تمام منابع و مودیان مالیاتی نمی‌توانند از امکان قانونی تعیین مالیات در تبصره 100 مالیات مستقیم استفاده کنند. زیرا منبع آن مالیات بر درآمد عملکرد است و شامل سایر منابع مالیاتی مانند مالیات بر درآمد اتفاقی یا مالیات بردرآمد اجاره نیست و در این موارد مودی باید مالیات را با پرکردن اظهارنامه مالیاتی و تسلیم آن به اداره مالیاتی پرداخت کند.

فقط مودیان مشاغل یعنی افراد حقیقی می‌توانند از تبصره 100 مالیات استفاده کنند. به این ترتیب اشخاص حقوقی برای پرداخت مالیات بر درآمد نمی‌توانند از امکانات این تبصره استفاده کنند. لازم است بدانید مشاغلی که با مشارکت مدنی بین چند مودی اداره می‌شود نیز امکان بهره‌مندی از تبصره ماده 100 قانون مالیات‌های مستقیم را برای تعیین مالیات مقطوع بدون حسابرسی مالیاتی دارند.

شرایط استفاده از امکانات ماده ۱۰۰ قانون مالیات

منظور از تبصره ماده 100 مالیات قوانینی است که به مودی مالیاتی و سازمان امور مالیاتی کمک می‌کند تا نیازی به نگهداری اسناد و مدارک نداشته باشند یا اینکه لازم نباشد تشریفات اعتراض به مالیات را طی کنند. بلکه در همان ابتدای کار مبلغ مقطوعی برای مالیات تعیین می‌شود.

کسانی که قصد داشته باشند از مزایای مالیاتی تبصره 100 مالیات مستقیم استفاده کنند و با استفاده از راهکار قانونی مالیات کمتری بپردازند، باید با شرایط ضروری ثبت نام اظهارنامه مالیاتی آشنا شوند. دستورالعمل شماره 527/1401/200 که در تاریخ 3/3/1401 تصویب شده تعیین می‌کند مالیات مقطوع عملکرد سال 1400، شرایط استفاده از تبصره ماده 100 قانون مالیات‌های مستقیم را توضیح می‌دهد  که شامل موارد زیر است.

• صاحبان مشاغلی که فروش کالا و خدمات آن‌ها در سال 1400 تا حداکثر 30 برابر سقف مالیاتی باشد، می‌توانند از شرایط تعریف شده برای ثبت نام تبصره 100 اظهارنامه مالیاتی استفاده کنند. برای سال 1401 سی برابر سقف معافیت مالیاتی معادل 1 میلیارد و 440 تومان است.
• دومین گروهی که می‌توانند از تبصره ماده 100 قانون مالیات‌های مستقیم استفاده کنند، مودیان مالیاتی هستند که در سال گذشته مالیات مقطوع را پرداخت کرده‌اند یا اینکه برگه تشخیص صادره از اداره مالیات را قبول کردند و اعتراضی به آن نداشتند.

آثار استفاده از ماده 100 قانون مالیات‌های مستقیم

مودیان که مشمول تبصره ماده 100 قانون مالیاتی هستند، می‌توانند بر اساس اطلاعات و میزان درآمدی که در فرم استفاده از تبصره 100 مالیات ابراز کرده‌اند مالیات مقطوع را پرداخت کنند. استفاده از این شیوه‌ی پرداخت برای مودیان مالیاتی وظیفه‌ای برای تکمیل و تسلیم اظهارنامه مالیاتی و دفاتر و اسناد ایجاد نمی‌کند.

به علاوه اینکه می‌توانند مبلغ مالیات تعیین شده را به صورت اقساطی پرداخت کنند. اما باید به این نکته توجه داشته باشید که یکی از آثار استفاده از تبصره 100 مالیات این است که مودی نمی‌تواند به مبلغ مالیات اعتراض کند، زیرا مالیات مقطوع با تایید خود مودی مالیاتی بوده است.

بهتر است بدانید درصورتی‌که سازمان امور مالیاتی متوجه شود که مودی مالیاتی بدون واجد شرایط بودن برای استفاده از این تبصره از آن استفاده کرده است و برخلاف اظهارات، درآمد وی بیش از 48 میلیارد ریال بوده، تمامی اقداماتی که برای استفاده از این تبصره انجام شده بی‌اعتبار می‌شود و مودی مشمول پرداخت جریمه عدم تسلیم اظهارنامه مالیاتی خواهد شد. به این ترتیب مالیات وی با حسابرسی سازمان امور مالیاتی تعیین می‌شود.

یکی دیگر از آثار استفاده از تبصره 100 مالیات مربوط به زمانی است که بعد از گذشت مدتی معلوم شود مودی مشمول استفاده از تبصره بوده و درآمد وی تا رقم 148 میلیارد ریال ارزیابی شده اما مبلغ درآمد واقعی بیشتر از درآمدی است که در فرم اظهارنامه اعلام شده است. در این موارد سازمان امور مالیاتی مخیر است مابه التفاوت مالیات مقطوع با مالیات مربوط به درآمد که بیشتر از مبلغ ابراز شده مودی است را مطالبه کند. تنها مزیتی که شامل حال این مودیان می‌شود عدم پرداخت جریمه ارسال نکردن اظهارنامه مالیاتی است.

نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده چگونه است؟

برای تولید کالا در هر مرحله‌ای از چرخه‌ی تولید مبلغی به عنوان مالیات مشخص می‌شود که قاعدتاً با افزایش مراحل تولید، مبلغی که به کالای مورد نظر اضافه می‌شود بیشتر می‌شود و در نهایت با بالارفتن مبلغ ارزش افزوده، قیمت نهایی محصول هم افزایش پیدا می‌کند. نکته قابل اهمیت این است که مصرف کننده نهایی محصول مالیات بر ارزش افزوده را پرداخت می‌کند و مالیاتی از تولید کننده دریافت نمی‌شود؛ اگر چه ممکن است این روند گاهی معکوس شود.

نحوه محاسبه ارزش افزوده به این صورت است که مودیان مالیاتی، مبلغ مالیاتی را که پرداخت کرده‌اند را از مالیات دریافت شده از خریدار کسر می‌کنند و مقداری که در نهایت باقی می‌ماند را به عنوان مالیات بر ارزش افزوده به سازمان امور مالیاتی کشور پرداخت می‌کنند.

مالیات بر ارزش افزوده چه زمانی پرداخت می شود؟

مطابق قانون مالیات بر ارزش افزوده هر 90 روز یک بار پرداخت می‌شود. البته برای پرداخت آن فرجه 15 روزه در اختیار مودیان قرار می‌گیرد. کسانی‌که مشمول پرداخت قانون مالیات مستقیم هستند باید اظهارنامه مالیات بر ارزش افزوده را به دقت تکمیل و از طرق سامانه به سازمان امور مالیاتی ارسال کنند، زیرا در غیر اینصورت مشمول پرداخت جریمه می‌شوند. زمان تنظیم اظهارنامه‌های فصلی به صورت زیر است:

• اظهارنامه دوره بهار تا 15 تیر
• اظهارنامه دوره تابستان تا 15 مهر
• اظهارنامه دوره پاییز تا 15 دی
• اظهارنامه دوره زمستان تا 15 فروردین

محدودیت‌های استفاده از ماده 100 قانون مالیات‌های مستقیم

با اینکه استفاده از ماده 100 قانون مالیات مستقیم با مزایایی همراه است اما محدودیت‌های را هم برای مودی مالیاتی ایجاد می‌کند. به طور مثال مودیانی که از این ماده قانون مالیاتی استفاده کنند دیگر نمی‌توانند از مشوق موضوع ماده 131 قانون تخفیف نرخ مالیاتی بابت افزایش درآمد مشمول مالیات نسبت به سال گذشته استفاده کنند. همچنین مودیان نمی‌توانند از ماده 137 قانون در مورد امکان کسر هزینه‌های درمانی از درآمد استفاده کنند. با این‌حال مزایای قابل توجه این تبصره باعث می‌شود استفاده از آن برای مودی و سازمان امور مالیاتی موجه تلقی شود.

حداکثر درامدی که می‌تواند از تبصره ماده 100 استفاده کند، چقدر می باشد؟

سازمان امور مالیاتی  هر سال برای استفاده از تبصره 100 مالیات مستقیم حد نصاب تعیین می‌کند. حداکثر درآمد ماده 100 قانون مالیات مستقیم از 14,440,000,000 ریال به 48,000,000,000 ریال به عنوان معیار درآمد واحدهای صنفی افزایش پیدا کرده است. یعنی درصورتی که میزان درآمد یک واحد صنفی کمتر از این مبلغ باشد می‌تواند از تسهیلات ماده 100 استفاده کند.

مهلت استفاده از تبصره ماده 100 قانون مالیات مستقیم÷

مطابق قانون مالیات مستقیم تمام اشخاص حقیقی و حقوقی تا پایان خرداد ماه فرصت دارند اظهارنامه مالیاتی را به سازمان امور مالیاتی تحویل دهند. اما در شرایط خاص مانند شیوع ویروس کرونا که بر کسب و کار موثر بود، این فرصت تا آخر مرداد ماه تمدید شد.

نحوه و مراحل استفاده از تبصره ماده 100

مودیان مالیاتی که مشمول تبصره ماده 100 قانون مالیات مستقیم شوند، از ثبت اظهارنامه مالیاتی و تسلیم دفاتر و اوراق مالی معاف هستند. اما این معافیت مربوط به اظهارنامه‌های عادی است که صاحبان مشاغل به طور سالیانه باید باید آن را ثبت و در خرداد ماه به اداره مالیات ارسال کنند. لازم است بدانید اظهارنامه مالیاتی تبصره 100 با اظهارنامه مالیاتی عادی متفاوت است. این تفاوت مربوط به شرایط و مراحل ثبت نام اظهار نامه است.

در ادامه می‌توانید با مراحل ثبت نام تبصره ماده 100 آشنا شوید.

برای پر کردن اظهارنامه مالیاتی تبصره ماده 100 مالیات مستقیم تا پایان خرداد ماه به مودیان مالیاتی فرصت داده می‌شود. اولین اقدام تکمیل اظهارنامه وارد شدن در سامانه درگاه ملی خدمات مالیات به ادرس my.tax.gov.ir است. در این صفحه باید کد ملی و رمز عبور را در کادرهای مشخص شده وارد کنید و در نهایت با وارد کردن تصویر امنیتی وارد پنل کاربری شوید. درصورتی‌که برای استفاده از سایت مز عبور ندارید، ابتدا باید در سایت ثبت نام کنید.

با ورود به پنل کاربری، یک کد شش رقمی به شماره همراه کاربر ارسال می‌شود. این شماره را باید در کادر مشخص شده وارد کنید و دکمه ورود به سایت را بزنید.

با ورود حساب کاربری، پیغامی به شرح “جهت ارسال اظهارنامه مالیات عملکرد و توافق تبصره ماده 100 اینجا کلیک کنید” را در بالای صفحه مشاهده می‌کنید. با کلیک بر روی این پیغام وارد سامانه ثبت اظهارنامه مالیاتی تبصره ماده 100 قانون مالیات مستقیم می‌شوید و می‌توانید اظهار نامه را تکمیل کنید. درصورتی‌که بیشتر از یک پرونده مالیاتی داشته باشید باید ابتدا پرونده‌ی مالیاتی مورد نظر خود را انتخاب کنید. با بازکردن پرونده مالیاتی اطلاعات هویتی خودتان را مشاهده می‌کنید که در صورت صحیح بودن باید روی دکمه‌ی ثبت اظهارنامه کلیک کنید.

به منظور پرکردن اظهارنامه مالیاتی باید نوع فعالیت اقتصادی و سال شروع فعالیت را وارد کنید و از بین دو گزینه‌ی مربوط به نوع اظهارنامه، فرم اظهارنامه تبصره 100 مالیات را انتخاب کنید و اطلاعات وارد شده را تایید کنید.

با این کلیک وارد صفحه‌ای می‌شوید که اطلاعات هویتی شما نمایش داده می‌شود، لازم است صحت اطلاعاتی که نمایش داده می‌شود بررسی شود و درصورتی‌که اشتباه یا خطایی در آن مشاهده نکردید، اطلاعات را تایید کنید تا وارد مرحله‌ی بعدی شوید.

در این مرحله باید اطلاعات مبالغ فروش را وارد کنید و با افزودن اطلاعات وارد شده، قبض مالیاتی صادر شده برای شما نشان داده می‌شود که می‌توانید روی دکمه‌ی صدور قبض کلیک کنید.

نحوه پرداخت قسطی تبصره 100 مالیات مستقیم

صاحبان مشاغلی که امکان پرداخت مالیات را به صورت یک جا نداشته باشند می‌توانند با استفاده از تبصره 100 مالیات را در 4 قسط پرداخت کنند.

جمع‌بندی

ماده 100 قانون مالیات مستقیم صاحبان مشاغل را موظف می‌کند برای عملکرد شغلی سالیانه خود، اظهارنامه مالیاتی تنظیم کنند. تبصره 100 مالیات برای تسهیل امور تعیین و پرداخت مالیات و جلوگیری از تشریفات تسلیم اظهارنامه، اعتراض به مالیات و نگهداری اسناد و مدارک شده است. در این مطلب تمام اطلاعاتی که در مورد ماده 100 قانون مالیات و تبصره آن لازم است بدانید را شرح دادیم.