مالیات بر ارزش افزوده چیست

مالیات بر ارزش افزوده چیست و چگونه محاسبه می شود؟

حتما تا­به­‌حال هنگام خرید از رستوران­‌ها، کافه‌ها و سایر مراکز خرید، در منو یا لیست قیمت‌ها این جمله را دیده‌اید: «به کلیه قیمت‌ها 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده اضافه می‌­شود». احتمالا این جمله برای شما خوشایند نیست و دوست دارید آن را از زیر منو پاک کنید. با این وجود لازم است بدانید این نوع مالیات در قسمت­‌های زیادی از جهان اخذ می­‌گردد و فواید زیادی برای کشورها دارد. در این مقاله، همه چیز را درباره مالیات بر ارزش افزوده به زبان ساده برای شما توضیح می‌­دهیم. (چنانچه تمایل به دریافت خدمات مشاوره مالیاتی دارید، مشاوران ما در تدبیر حساب آماده راهنمایی شما هستند)

ارزش افزوده چیست؟

ارزش افزوده به معنای ارزش اضافه شد به یک کالا و خدمات در مراحل مختلف است. برای مثال نان برنجی را در نظر بگیرید. برای تولید آن از برنج استفاده شده است. در مرحله اول، کشاورز برنج را در زمین می­‌کارد و به آن رسیدگی می­‌کند تا بار دهد. این اقدامات سبب می‌­شود که هزینه برنج در این مرحله بالا رود. در مرحله بعدی، برنج به کارخانه فروخته می‌­شود و در آنجا آرد می‌­شود و الک می­‌گردد. این اقدامات ارزش افزوده ایجاد کرده و قیمت آرد برنج را نسبت به خود برنج بیشتر می­‌کنند. در نهایت قیمت نان برنجیِ نهایی، به علت عملیاتی که قناد روی آرد انجام می‌­دهد بیشتر می­‌شود.

در مورد ارزش افزوده خدمات نیز می­توانیم واردات و خرید و فروش موبایل را نظر بگیریم. ارزش موبایل با دست به دست­شدن تغییر نمی­‌کند، اما وارد­کننده آن، خدماتی را برای این کار انجام می‌­دهد که سبب افزایش قیمت آن می‌­شود. موبایل از وارد­کننده به دست خرده فروشان می­‌رسد. خرده­ فروشان هم خدماتی را ارائه می‌­دهند تا آن را  به دست مشتری نهایی برساند. به همین دلیل است که هر چه تعداد واسطه­‌های کالا و خدمات بیشتر باشند، قیمت جنس و ارزش افزوده آن بیشتر می­‌شود.

به ارزش افزوده شده بر کالا یا خدمات در تمام مراحل، مالیات تعلق می­‌گیرد که بر اساس قانون، به عنوان درصدی از ارزش اضافه شده محاسبه می‌­گردد. اگر چه در انتها این مالیات را مصرف­‌کننده نهایی پرداخت می­‌کند، اما از طریق واسطه­‌ها در مراحل مختلف به حساب خزانه دولت ریخته می­‌شود.

روش محاسبه ارزش افزوده

محاسبه ارزش افزوده به سه روش مختلف انجام­ می­‌گیرد:

  • روش تولید یا تفریق
  • روش توزیع یا جمع
  • روش مصرف (هزینه)

روش مصرف تنها در سطح اقتصاد کلان است، درحالی­که دو روش اول در سطوح مختلف اقتصاد قابل محاسبه است. در ادامه درباره هر یک از این روش‌ها بیشتر توضیح می‌دهیم.

1- محاسبه ارزش افزوده در روش تولید یا تفریق:

ارزش مصارف واسطه _ ارزش ستانده = ارزش افزوده

2- محاسبه ارزش افزوده در روش توزیع یا جمع

هزینه­‌های انجام شده، از جمله هزینه جبران خدمات، هزینه استهلاک، مالیات و مازاد عملیاتی را با هم جمع می­‌کنند. عدد نهایی ارزش افزوده است.

3- محاسبه ارزش افزوده در روش مصرف (هزینه)

خدمات و مواد خریداری شده – کل فروش = ارزش افزوده

علاوه بر فرمول بالا، چند فرمول دیگر نیز برای محاسبه ارزش افزوده در روش مصرف وجود دارد. همان­طور که گفتیم، این روش در سطح کلان قابل انجام است.

روش محاسبه ارزش افزوده

 

حتما بخوانید: جدیدترین گروه بندی مشاغل مالیاتی

تعریف مالیات بر ارزش افزوده

مالیات بر ارزش افزوده، مالیاتی است که بر ارزش افزوده شده بر هر محصول و یا خدمات تعلق می­‌گیرد. ارزش افزوده کالا و خدمات، ارزش اضافه شده به آن در حین فراوری کالا (برای مثال آرد به نان) و یا خدمات (واردات موبایل) است. این مالیات را مشتری نهایی کالا یا خدمات پرداخت می­‌کند و فروشنده موظف است آن را از طریق سایت مالیات، به دولت پرداخت کند. هر کالا و خدمتی که در  برابر پول ارائه می‌­شود، مشمول مالیات بر ارزش افزوده  است.

انواع مالیات بر ارزش افزوده

مالیات بر ارزش افزوده سه نوع است:

  • تولیدی
  • درآمدی
  • مصرفی

مالیات بر ارزش افزوده تولیدی

این مالیات بر هر دو نوع کالاهای مصرفی و سرمایه­ای اعمال می­‌شود (به عبارت دیگر به صورت کلی بر فروش اعمال می‌شود). این بدان معنا است که هم فروشنده و هم خریدار، مالیات پرداخت کرده و بنگاه با خرید کالا هیچ اعتبار مالیاتی را کسب نمی‌کند.

مالیات بر ارزش افزوده درآمدی

در این نوع از مالیات بر ارزش افزوده، مالیات بر فروش تولید خالص کالاهاست و استهلاک و هزینه‌های جانبی از پایه مالیات کسر شده‌ و سرمایه‌گذاریِ خالص مشمول مالیات می‌شود.

مالیات بر ارزش افزوده مصرفی

این نوع مالیات بر پایه خدمات و کالاهای مصرفی است و تمام مخارج سرمایه­گذاری ناخالص حذف می‌شود.

صفحه اول فرم مالیت بر ارزش افزوده

صفحه اول فرم مالیات بر ارزش افزوده

صفحه دوم فرم مالیت بر ارزش افزوده

صفحه دوم فرم مالیات بر ارزش افزوده

قانون مالیات بر ارزش افزوده چیست؟

قانون مالیات بر ارزش افزوده، قانونی است که مشخص می­‌کند، چند درصد از ارزش افزوده شده به کالا و خدمات باید به عنوان مالیات، توسط خریدار پرداخت گردد.

قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده

آخرین قانون در این زمینه، مربوط به 13 دی 1400 است. نسخه آزمایشی این قانون از سال 87 آغاز به کار کرد و تا سال 1400 مبنای عمل بود.  این قانون با نسخه قبلی آن تفاوت‌های چشمگیری دارد و به نظر می­‌رسد بسیاری از ایرادات آن برطرف شده است.

مزایا:

حذف ممیز، اصلاح دادرسی مالیاتی،  تغییر برخی از معافیت‌ها و آنلاین­شدن پرداخت مالیات برخی از مزایای قانون جدید هستند.  علاوه بر این، نحوه هزینه­‌کردن پول دریافتی، فرض اصلی بر غلط بودن ادعای مدی و روش حل اختلاف از موارد دیگری بودند که در این نسخه اصلاح شدند. همچنین موارد زیر در قانون جدید تغییر یافتند:

  • شفاف­‌سازی تاریخ تعلق مالیات و تاریخ صورت­حساب
  • موضوع عرضه به خود
  • کاهش بار مالیات بر فعال اقتصادی
  • کاهش کاغذبازی‌ها

مفاد:

مفاد این قانون به شرح زیر می­‌باشد:

  • فصل اول: تعاریف و کلیات
  • فصل دوم‌: مأخذ، نرخ و نحوه محاسبه
  • فصل سوم‌: معافیت‌ها
  • فصل چهارم‌: وظایف و تکالیف مؤدیان و اشخاص ثالث
  • فصل پنجم‌: ساختار سازمانی مالیات بر ارزش افزوده، وظایف و اختیارات آن
  • فصل ششم‌: مالیات کالاهای خاص
  • فصل هفتم‌: مالیات‌ها و عوارض خاص
  • فصل هشتم‌: جریمه‌ها
  • فصل نهم‌: تخصیص، انتقال و توزیع مالیات
  • فصل دهم‌: سایر مقررات

چالش­‌ها:

  • به نظر می­‌رسد نبود زمينه­‌ها، امكانات و زير ساخت­هاي اجراييِ قانون در اقتصاد ايران، سبب شده است که این قانون نتواند به طور کامل اجرا شود.
  • علاوه بر این به موضوع معاملات معاوضه‌اي برخي از كالاها و خدمات (طلا و جواهر) توجه کافی نشده است و به همین دلیل برخی فعالان از این قانون تمکین نمی­‌کنند.
  • همچنین به این علت که مودیان و فعالان اقتصادی در رابطه با مفاد این قانون آموزش ندیده­‌اند، برخی از آنها در برابر آن مقاومت می­‌کنند.

 

کالاهای مشمول قانون مالیات بر ارزش افزوده

به طور کلی تمام کالا­ها و خدمات، به جز مواردی که در قانون استثنا شده­‌اند، مشمول پرداخت هستند.

موارد معاف از مالیات بر ارزش افزوده

به طور کلی لیست اقلام معاف بیش از این هستند که در این مقاله جای بگیرند. ما در اینجا تعداد از آنها را نام می­‌بریم و بقیه موارد را می­توانید از طریق عکس درج شده مشاهده بفرمایید.

  • کلیه محصولات کشاورزی فرآوری نشد
  • دام زنده و خوراک آن
  • بذر، نشاء، نهال، سم و کود
  • ‌کلیه محصولات کشاورزی فرآوری نشد
  • دام زنده و خوراک آن
  • بذر، نشاء، نهال، سم و کود
  • آب مصارف کشاورزی؛شیر، پنیر و ماست
  • تخم ماکیان
  • آرد و نان
  • انواع گوشت و فرآورده‌های گوشتی
  • برنج، حبوبات، سویا و پروتئین سویا؛
  • انواع روغن‌های خوراکی؛ اعم از گیاهی و حیوانی
  • شیرخشک مخصوص تغذیه کودکان
  • تخم‌مرغ نطفه‌دار و تبدیل آن به جوجه یک‌روزه
  • آب مصارف کشاورزی

کالاهای معاف از مالیات بر ارزش افزوده

طبق قانون جدید، مالیات بر ارزش افزوده چند درصد است؟

در ماده هفتم فصل دوم این قانون چنین نوشته شده است: « نرخ مالیات و عوارض کالاها و خدمات مطابق با مأخذ موضوع ماده ‌(۵) این قانون، به‌استثنای کالاهای خاص که نرخ آنها در ماده ‌(۲۶) این قانون تصریح شده، نه‌درصد (۹%) می‌باشد.» این رقم شامل 6 درصد مالیات و 3 درصد عوارض می­‌باشد. کالاهای خاصی که مالیات بر ارزش افزوده آنها متفاوت است شامل موارد زیر هستند:

  • الف‌- کالاهای نفتی: انواع بنزین و سوخت هواپیما ۳۰%؛ نفت‌گاز، انواع نفت و گاز ۱۵%
  • ب‌- نوشابه‌های قندی گازدار/بدون گاز و سایر کالاهای آسیب‌رسان به سلامت (16درصد در موارد تولید داخلی و 36 درصد وارداتی)
  • پ. انواع سیگار و محصولات دخانی از 20 تا 65 درصد

همچنین در این قانون جدید شاهد خروج طلا از سیستم  مالیات بر ارزش افزوده هستیم.

نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده

نحوه محاسبه 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده این چنین است که هر شرکت یا بنگاه اقتصادی به هنگام خرید کالا یا خدمات، علاوه بر قیمت خالص آن، 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده هم پرداخت می­‌کند. همین شرکت یا بنگاه اقتصادی وقتی این کالا و خدمات را می‌­فروشد، موظف است 9 درصد مالیات را از خریدار بر اساس قیمت فروش بگیرد. در پایان فصل، او ما به تفاوت مالیاتی را که پرداخت کرده و آنچه از مشتری دریافت کرده است را به سازمان مالیات پرداخت می­‌کند. به این شکل، در حقیقت مشتری نهایی این نوع مالیات را پرداخت می‌کند.

 

مالیات بر ارزش افزوده چه زمانی پرداخت می شود؟

بر اساس قانون، هر سه ماه یکبار (یعنی در پایان هر فصل) مودیان بایستی به سامانه مالیات ارزش افزوده مراجعه کنند و حداکثر تا 15 روز از پایان فصل، مالیات خود را حساب کرده، با ارسال آنلاین اظهارنامه مالیاتی آن را ثبت کنند. اگر چنین نکنند مالیات آنها از طرق دیگر محاسبه می­‌شود که احتمالا به ضرر آنها خواهد بود و همچنین ممکن است مشمول پرداخت جریمه شوند.

 

مدارک مورد نیاز رسیدگی مالیات ارزش افزوده

  • کد اقتصادی شرکت
  • کپی اسناد هویتی اعضای هیات مدیره به صورت آپدیت شده
  • کپی آگهی تاسیس شرکت بر اساس اطلاعات مندرج در روزنانه رسمی
  • کپی آخرین تغییرات شرکت بر اساس اطلاعات مندرج در روزنامه رسمی
  • وکالت نامه رسمی
  • نشانی کامل دفتر مرکزی شرکت با کد پستی ۱۰ رقمی
  • شماره تماس دفتر مرکزی و شماره تلفن مدیرعامل
  • هرگونه مجوز فعالیت مثل گواهی تایید صلاحیت پیمانکاران از سازمان برنامه و بودجه یا گواهی فعالیت از وزارت کار که بر اساس اطلاعات در سایت رتبه بندی باشد.
  • ارائه اطلاعات بانکی شامل: نام بانک، کد شعبه، شماره حساب
  • اطلاعات کد اقتصادی

 

سامانه مالیات بر ارزش افزوده

سامانه مالیات بر ارزش افزوده به آدرس https://www.evat.ir/  برای ثبت اظهار نامه مالیات بر ارزش افزوده در نظر گرفته شده است. پس از دریافت شناسه قبض و شناسه پرداخت از طریق درگاه­های «بانک ملی» شامل ATM، تلفن­‌بانک، اینترنت­‌بانک، POS اقدام به پرداخت مالیات و عوارض می­‌شود.

 

مشمولین ثبت نام مالیات ارزش افزوده

  • همه واردکنندگان
  • همه صادرکنندگان
  • افرادی که از معادن بهره­برداری می­‌کنند.
  • کارخانه‌ها و کارگاه‌های تولید و بهره‌برداری
  • افرادی که خدمات حسابرسی، حسابداری، دفترداری و همچنین خدمات مالی را ارائه می­‌کنند.
  • حسابداران رسمی شاغل
  • مؤسسه‌های حسابرسی عضو جامعه حسابداران ایران
  • اشخاص حقیقی و حقوقی که انواع خدمات مدیریتی و مشاوره‌ای را ارائه می­‌دهند.
  • اشخاص حقیقی و حقوقی که انواع خدمات انفورماتیک و رایانه‌ای را ارائه می‌­دهند.
  • هتل‌ها، متل‌ها و مهمان‌پذیرها
  • بنکداران، واسطه‌های مالی، عمده‌فروش‌ها، فروشگاه‌های بزرگ، نمایندگان توزیع کالاهای داخلی و وارداتی و انباردارها
  • نمایندگان مؤسسه‌های صنعتی و تجاری داخلی و خارجی
  • مؤسسه‌های باربری و حمل‌ونقل موتوری، زمینی، هوایی، دریایی
  • مؤسسه‌های مهندسی
  • اغذیه‌فروشی‌ها با مالکیت و نام تجاری
  • صاحبان نمایشگاه‌ها و فروشگاه‌های خودرو و بنگاه معاملات املاک
  • فروشندگان طلا و جواهرات
  • مؤسسه‌های تبلیغاتی و بازاریابی
  • فروشندگان آهن‌آلات
  • تالارهای پذیرایی و رستوران‌ها
  • تعمیرگاه‌های مجاز خودرو
  • چایخانه‌ها و کافه‌ها
  • دفاتر اسناد رسمی
  • افرادی که دارای مراکز ارتباطات رایانه‌ای و دفاتر خدمات ارتباطی و دفاتر خدمات دولت هستند.
  • سینماها، تماشاخانه‌ها و مکان‌های تفریحی و ورزشی
  • سفره‌خانه‌های سنتی، چلوکبابی‌ها و سالن‌های غذاخوری
  • دفاتر خدماتی مسافرتی و جهانگردی

 

مهلت تسلیم و ارسال اظهارنامه ارزش افزوده

مهلت تسلیم و ارسال اظهارنامه ارزش افزوده حداکثر تا 15 روز پس از پایان هر فصل است.

جریمه عدم ارسال اظهارنامه ارزش افزوده

میزان جریمه مودیانی که اظهارنامه مالیاتی خود را ارسال نمی­‌کنند، از تاریخ ثبت‌­نام یا شناسایی، معادل50%  مالیات تعلق گرفته است. میزان جریمه برای افرادی که در سایت ثبت‌­نام نمی­‌کنند، اطلاع صحیحی ارائه نمی­‌دهند و مواردی از این قبیل، بر اساس هر مورد متفاوت است.

 

الزامات خریدار در مورد ارزش افزوده

در صورتی که فروشنده از خریدار علاوه بر قیمت کالا و خدمات عرضه شده، تقاضای مالیات بر ارزش افزوده کند، خریدار باید مراحل زیر را پیش بگیرد:

  1. دریافت فاکتور رسمی طبق نمونه استاندارد سازمان امور مالیاتی
  2. دریافت گواهی ارزش افزوده تامین­‌کننده کالا و خدمات با تاریخ معتبر از طریق سایت https://www.evat.ir/
  3. پرداخت مالیات به فروشنده، بر اساس فاکتور ارائه شده، پس از اطمینان از صحت اطلاعات مندرج در فاکتور و اعتبار­داشتن تامین­‌کننده کالا و خدمت
  4. بایگانی کپی فاکتور و مدارک اعتبار تامین­‌کننده کالا و خدمات و تسلیم آن به اداره مالیات در صورت درخواست

 

الزامات فروشنده در مورد ارزش افزوده

هر فروشنده و یا شرکتی موظف است، سلسله مراتب زیر را به عنوان الزامات فروشنده در مورد ارزش افزوده انجام دهد:

  1. گواهی اعتبار ارزش افزوده را از اداره مربوطه دریافت کرده و وقتی منقضی شد برای تمدید آن اقدام کند.
  2. فاکتور رسمی طبق نمونه استاندارد سازمان امور مالیاتی در برابر خرید محصول به مشتری ارائه کند.
  1. در انتهای هر فصل، اظهارنامه مالیاتی خود را بر اساس تمام فاکتور­هایی که صادر کرده و مربوط به اجناس و خدمات معاف از مالیات نبوده­‌اند پرکرده و ارسال کند.
  2. در انتها مالیات خود را بر اساس مابه تفاوت بدهی و بستا­نکاری خود از فصل­‌های قبلی پرداخت کند.

نمونه فاکتور استاندارد سازمان امور مالیاتی

اگر مالیات بر ارزش افزوده را بیش­تر از سقف مجاز پرداخت کرده باشیم، چه باید کرد؟

قانون­‌گذار برای این موارد دو راه چاره اندیشیده است که مودی می­تواند یکی از آنها را انتخاب کند:

  1. درخواست استرداد وجه
  2. لحاظ­‌کردن مبلغ اضافه برای دوره­‌های بعدی

جمع­‌بندی

مالیات بر ارزش افزوده، مالیاتی است که بر ارزش افزوده شده کالاها و خدمات تعلق می­‌گیرد و مصرف­‌کننده نهایی آن را پرداخت می­‌کند. در این مقاله جنبه­‌های مختلف این نوع مالیات بررسی شد.

0 پاسخ

دیدگاه خود را ثبت کنید

تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟
در گفتگو ها شرکت کنید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *