مالیات بر ارزش افزوده چیست و چگونه محاسبه می شود؟
حتما تابهحال هنگام خرید از رستورانها، کافهها و سایر مراکز خرید، در منو یا لیست قیمتها این جمله را دیدهاید: «به کلیه قیمتها 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده اضافه میشود». احتمالا این جمله برای شما خوشایند نیست و دوست دارید آن را از زیر منو پاک کنید. با این وجود لازم است بدانید این نوع مالیات در قسمتهای زیادی از جهان اخذ میگردد و فواید زیادی برای کشورها دارد. در این مقاله، همه چیز را درباره مالیات بر ارزش افزوده به زبان ساده برای شما توضیح میدهیم. (چنانچه تمایل به دریافت خدمات مشاوره مالیاتی دارید، مشاوران ما در تدبیر حساب آماده راهنمایی شما هستند)
ارزش افزوده چیست؟
ارزش افزوده به معنای ارزش اضافه شد به یک کالا و خدمات در مراحل مختلف است. برای مثال نان برنجی را در نظر بگیرید. برای تولید آن از برنج استفاده شده است. در مرحله اول، کشاورز برنج را در زمین میکارد و به آن رسیدگی میکند تا بار دهد. این اقدامات سبب میشود که هزینه برنج در این مرحله بالا رود. در مرحله بعدی، برنج به کارخانه فروخته میشود و در آنجا آرد میشود و الک میگردد. این اقدامات ارزش افزوده ایجاد کرده و قیمت آرد برنج را نسبت به خود برنج بیشتر میکنند. در نهایت قیمت نان برنجیِ نهایی، به علت عملیاتی که قناد روی آرد انجام میدهد بیشتر میشود.
در مورد ارزش افزوده خدمات نیز میتوانیم واردات و خرید و فروش موبایل را نظر بگیریم. ارزش موبایل با دست به دستشدن تغییر نمیکند، اما واردکننده آن، خدماتی را برای این کار انجام میدهد که سبب افزایش قیمت آن میشود. موبایل از واردکننده به دست خرده فروشان میرسد. خرده فروشان هم خدماتی را ارائه میدهند تا آن را به دست مشتری نهایی برساند. به همین دلیل است که هر چه تعداد واسطههای کالا و خدمات بیشتر باشند، قیمت جنس و ارزش افزوده آن بیشتر میشود.
به ارزش افزوده شده بر کالا یا خدمات در تمام مراحل، مالیات تعلق میگیرد که بر اساس قانون، به عنوان درصدی از ارزش اضافه شده محاسبه میگردد. اگر چه در انتها این مالیات را مصرفکننده نهایی پرداخت میکند، اما از طریق واسطهها در مراحل مختلف به حساب خزانه دولت ریخته میشود.
روش محاسبه ارزش افزوده
محاسبه ارزش افزوده به سه روش مختلف انجام میگیرد:
- روش تولید یا تفریق
- روش توزیع یا جمع
- روش مصرف (هزینه)
روش مصرف تنها در سطح اقتصاد کلان است، درحالیکه دو روش اول در سطوح مختلف اقتصاد قابل محاسبه است. در ادامه درباره هر یک از این روشها بیشتر توضیح میدهیم.
1- محاسبه ارزش افزوده در روش تولید یا تفریق:
ارزش مصارف واسطه _ ارزش ستانده = ارزش افزوده
2- محاسبه ارزش افزوده در روش توزیع یا جمع
هزینههای انجام شده، از جمله هزینه جبران خدمات، هزینه استهلاک، مالیات و مازاد عملیاتی را با هم جمع میکنند. عدد نهایی ارزش افزوده است.
3- محاسبه ارزش افزوده در روش مصرف (هزینه)
خدمات و مواد خریداری شده – کل فروش = ارزش افزوده
علاوه بر فرمول بالا، چند فرمول دیگر نیز برای محاسبه ارزش افزوده در روش مصرف وجود دارد. همانطور که گفتیم، این روش در سطح کلان قابل انجام است.
تعریف مالیات بر ارزش افزوده
مالیات بر ارزش افزوده، مالیاتی است که بر ارزش افزوده شده بر هر محصول و یا خدمات تعلق میگیرد. ارزش افزوده کالا و خدمات، ارزش اضافه شده به آن در حین فراوری کالا (برای مثال آرد به نان) و یا خدمات (واردات موبایل) است. این مالیات را مشتری نهایی کالا یا خدمات پرداخت میکند و فروشنده موظف است آن را از طریق سایت مالیات، به دولت پرداخت کند. هر کالا و خدمتی که در برابر پول ارائه میشود، مشمول مالیات بر ارزش افزوده است.
انواع مالیات بر ارزش افزوده
مالیات بر ارزش افزوده سه نوع است:
- تولیدی
- درآمدی
- مصرفی
مالیات بر ارزش افزوده تولیدی
این مالیات بر هر دو نوع کالاهای مصرفی و سرمایهای اعمال میشود (به عبارت دیگر به صورت کلی بر فروش اعمال میشود). این بدان معنا است که هم فروشنده و هم خریدار، مالیات پرداخت کرده و بنگاه با خرید کالا هیچ اعتبار مالیاتی را کسب نمیکند.
مالیات بر ارزش افزوده درآمدی
در این نوع از مالیات بر ارزش افزوده، مالیات بر فروش تولید خالص کالاهاست و استهلاک و هزینههای جانبی از پایه مالیات کسر شده و سرمایهگذاریِ خالص مشمول مالیات میشود.
مالیات بر ارزش افزوده مصرفی
این نوع مالیات بر پایه خدمات و کالاهای مصرفی است و تمام مخارج سرمایهگذاری ناخالص حذف میشود.
صفحه اول فرم مالیات بر ارزش افزوده
صفحه دوم فرم مالیات بر ارزش افزوده
قانون مالیات بر ارزش افزوده چیست؟
قانون مالیات بر ارزش افزوده، قانونی است که مشخص میکند، چند درصد از ارزش افزوده شده به کالا و خدمات باید به عنوان مالیات، توسط خریدار پرداخت گردد.
قانون جدید مالیات بر ارزش افزوده
آخرین قانون در این زمینه، مربوط به 13 دی 1400 است. نسخه آزمایشی این قانون از سال 87 آغاز به کار کرد و تا سال 1400 مبنای عمل بود. این قانون با نسخه قبلی آن تفاوتهای چشمگیری دارد و به نظر میرسد بسیاری از ایرادات آن برطرف شده است.
مزایا:
حذف ممیز، اصلاح دادرسی مالیاتی، تغییر برخی از معافیتها و آنلاینشدن پرداخت مالیات برخی از مزایای قانون جدید هستند. علاوه بر این، نحوه هزینهکردن پول دریافتی، فرض اصلی بر غلط بودن ادعای مدی و روش حل اختلاف از موارد دیگری بودند که در این نسخه اصلاح شدند. همچنین موارد زیر در قانون جدید تغییر یافتند:
- شفافسازی تاریخ تعلق مالیات و تاریخ صورتحساب
- موضوع عرضه به خود
- کاهش بار مالیات بر فعال اقتصادی
- کاهش کاغذبازیها
مفاد:
مفاد این قانون به شرح زیر میباشد:
- فصل اول: تعاریف و کلیات
- فصل دوم: مأخذ، نرخ و نحوه محاسبه
- فصل سوم: معافیتها
- فصل چهارم: وظایف و تکالیف مؤدیان و اشخاص ثالث
- فصل پنجم: ساختار سازمانی مالیات بر ارزش افزوده، وظایف و اختیارات آن
- فصل ششم: مالیات کالاهای خاص
- فصل هفتم: مالیاتها و عوارض خاص
- فصل هشتم: جریمهها
- فصل نهم: تخصیص، انتقال و توزیع مالیات
- فصل دهم: سایر مقررات
چالشها:
- به نظر میرسد نبود زمينهها، امكانات و زير ساختهاي اجراييِ قانون در اقتصاد ايران، سبب شده است که این قانون نتواند به طور کامل اجرا شود.
- علاوه بر این به موضوع معاملات معاوضهاي برخي از كالاها و خدمات (طلا و جواهر) توجه کافی نشده است و به همین دلیل برخی فعالان از این قانون تمکین نمیکنند.
- همچنین به این علت که مودیان و فعالان اقتصادی در رابطه با مفاد این قانون آموزش ندیدهاند، برخی از آنها در برابر آن مقاومت میکنند.
کالاهای مشمول قانون مالیات بر ارزش افزوده
به طور کلی تمام کالاها و خدمات، به جز مواردی که در قانون استثنا شدهاند، مشمول پرداخت هستند.
موارد معاف از مالیات بر ارزش افزوده
به طور کلی لیست اقلام معاف بیش از این هستند که در این مقاله جای بگیرند. ما در اینجا تعداد از آنها را نام میبریم و بقیه موارد را میتوانید از طریق عکس درج شده مشاهده بفرمایید.
- کلیه محصولات کشاورزی فرآوری نشد
- دام زنده و خوراک آن
- بذر، نشاء، نهال، سم و کود
- کلیه محصولات کشاورزی فرآوری نشد
- دام زنده و خوراک آن
- بذر، نشاء، نهال، سم و کود
- آب مصارف کشاورزی؛شیر، پنیر و ماست
- تخم ماکیان
- آرد و نان
- انواع گوشت و فرآوردههای گوشتی
- برنج، حبوبات، سویا و پروتئین سویا؛
- انواع روغنهای خوراکی؛ اعم از گیاهی و حیوانی
- شیرخشک مخصوص تغذیه کودکان
- تخممرغ نطفهدار و تبدیل آن به جوجه یکروزه
- آب مصارف کشاورزی
طبق قانون جدید، مالیات بر ارزش افزوده چند درصد است؟
در ماده هفتم فصل دوم این قانون چنین نوشته شده است: « نرخ مالیات و عوارض کالاها و خدمات مطابق با مأخذ موضوع ماده (۵) این قانون، بهاستثنای کالاهای خاص که نرخ آنها در ماده (۲۶) این قانون تصریح شده، نهدرصد (۹%) میباشد.» این رقم شامل 6 درصد مالیات و 3 درصد عوارض میباشد. کالاهای خاصی که مالیات بر ارزش افزوده آنها متفاوت است شامل موارد زیر هستند:
- الف- کالاهای نفتی: انواع بنزین و سوخت هواپیما ۳۰%؛ نفتگاز، انواع نفت و گاز ۱۵%
- ب- نوشابههای قندی گازدار/بدون گاز و سایر کالاهای آسیبرسان به سلامت (16درصد در موارد تولید داخلی و 36 درصد وارداتی)
- پ. انواع سیگار و محصولات دخانی از 20 تا 65 درصد
همچنین در این قانون جدید شاهد خروج طلا از سیستم مالیات بر ارزش افزوده هستیم.
نحوه محاسبه مالیات بر ارزش افزوده
نحوه محاسبه 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده این چنین است که هر شرکت یا بنگاه اقتصادی به هنگام خرید کالا یا خدمات، علاوه بر قیمت خالص آن، 9 درصد مالیات بر ارزش افزوده هم پرداخت میکند. همین شرکت یا بنگاه اقتصادی وقتی این کالا و خدمات را میفروشد، موظف است 9 درصد مالیات را از خریدار بر اساس قیمت فروش بگیرد. در پایان فصل، او ما به تفاوت مالیاتی را که پرداخت کرده و آنچه از مشتری دریافت کرده است را به سازمان مالیات پرداخت میکند. به این شکل، در حقیقت مشتری نهایی این نوع مالیات را پرداخت میکند.
مالیات بر ارزش افزوده چه زمانی پرداخت می شود؟
بر اساس قانون، هر سه ماه یکبار (یعنی در پایان هر فصل) مودیان بایستی به سامانه مالیات ارزش افزوده مراجعه کنند و حداکثر تا 15 روز از پایان فصل، مالیات خود را حساب کرده، با ارسال آنلاین اظهارنامه مالیاتی آن را ثبت کنند. اگر چنین نکنند مالیات آنها از طرق دیگر محاسبه میشود که احتمالا به ضرر آنها خواهد بود و همچنین ممکن است مشمول پرداخت جریمه شوند.
مدارک مورد نیاز رسیدگی مالیات ارزش افزوده
- کد اقتصادی شرکت
- کپی اسناد هویتی اعضای هیات مدیره به صورت آپدیت شده
- کپی آگهی تاسیس شرکت بر اساس اطلاعات مندرج در روزنانه رسمی
- کپی آخرین تغییرات شرکت بر اساس اطلاعات مندرج در روزنامه رسمی
- وکالت نامه رسمی
- نشانی کامل دفتر مرکزی شرکت با کد پستی ۱۰ رقمی
- شماره تماس دفتر مرکزی و شماره تلفن مدیرعامل
- هرگونه مجوز فعالیت مثل گواهی تایید صلاحیت پیمانکاران از سازمان برنامه و بودجه یا گواهی فعالیت از وزارت کار که بر اساس اطلاعات در سایت رتبه بندی باشد.
- ارائه اطلاعات بانکی شامل: نام بانک، کد شعبه، شماره حساب
- اطلاعات کد اقتصادی
سامانه مالیات بر ارزش افزوده
سامانه مالیات بر ارزش افزوده به آدرس https://www.evat.ir/ برای ثبت اظهار نامه مالیات بر ارزش افزوده در نظر گرفته شده است. پس از دریافت شناسه قبض و شناسه پرداخت از طریق درگاههای «بانک ملی» شامل ATM، تلفنبانک، اینترنتبانک، POS اقدام به پرداخت مالیات و عوارض میشود.
مشمولین ثبت نام مالیات ارزش افزوده
- همه واردکنندگان
- همه صادرکنندگان
- افرادی که از معادن بهرهبرداری میکنند.
- کارخانهها و کارگاههای تولید و بهرهبرداری
- افرادی که خدمات حسابرسی، حسابداری، دفترداری و همچنین خدمات مالی را ارائه میکنند.
- حسابداران رسمی شاغل
- مؤسسههای حسابرسی عضو جامعه حسابداران ایران
- اشخاص حقیقی و حقوقی که انواع خدمات مدیریتی و مشاورهای را ارائه میدهند.
- اشخاص حقیقی و حقوقی که انواع خدمات انفورماتیک و رایانهای را ارائه میدهند.
- هتلها، متلها و مهمانپذیرها
- بنکداران، واسطههای مالی، عمدهفروشها، فروشگاههای بزرگ، نمایندگان توزیع کالاهای داخلی و وارداتی و انباردارها
- نمایندگان مؤسسههای صنعتی و تجاری داخلی و خارجی
- مؤسسههای باربری و حملونقل موتوری، زمینی، هوایی، دریایی
- مؤسسههای مهندسی
- اغذیهفروشیها با مالکیت و نام تجاری
- صاحبان نمایشگاهها و فروشگاههای خودرو و بنگاه معاملات املاک
- فروشندگان طلا و جواهرات
- مؤسسههای تبلیغاتی و بازاریابی
- فروشندگان آهنآلات
- تالارهای پذیرایی و رستورانها
- تعمیرگاههای مجاز خودرو
- چایخانهها و کافهها
- دفاتر اسناد رسمی
- افرادی که دارای مراکز ارتباطات رایانهای و دفاتر خدمات ارتباطی و دفاتر خدمات دولت هستند.
- سینماها، تماشاخانهها و مکانهای تفریحی و ورزشی
- سفرهخانههای سنتی، چلوکبابیها و سالنهای غذاخوری
- دفاتر خدماتی مسافرتی و جهانگردی
مهلت تسلیم و ارسال اظهارنامه ارزش افزوده
مهلت تسلیم و ارسال اظهارنامه ارزش افزوده حداکثر تا 15 روز پس از پایان هر فصل است.
جریمه عدم ارسال اظهارنامه ارزش افزوده
میزان جریمه مودیانی که اظهارنامه مالیاتی خود را ارسال نمیکنند، از تاریخ ثبتنام یا شناسایی، معادل50% مالیات تعلق گرفته است. میزان جریمه برای افرادی که در سایت ثبتنام نمیکنند، اطلاع صحیحی ارائه نمیدهند و مواردی از این قبیل، بر اساس هر مورد متفاوت است.
الزامات خریدار در مورد ارزش افزوده
در صورتی که فروشنده از خریدار علاوه بر قیمت کالا و خدمات عرضه شده، تقاضای مالیات بر ارزش افزوده کند، خریدار باید مراحل زیر را پیش بگیرد:
- دریافت فاکتور رسمی طبق نمونه استاندارد سازمان امور مالیاتی
- دریافت گواهی ارزش افزوده تامینکننده کالا و خدمات با تاریخ معتبر از طریق سایت https://www.evat.ir/
- پرداخت مالیات به فروشنده، بر اساس فاکتور ارائه شده، پس از اطمینان از صحت اطلاعات مندرج در فاکتور و اعتبارداشتن تامینکننده کالا و خدمت
- بایگانی کپی فاکتور و مدارک اعتبار تامینکننده کالا و خدمات و تسلیم آن به اداره مالیات در صورت درخواست
الزامات فروشنده در مورد ارزش افزوده
هر فروشنده و یا شرکتی موظف است، سلسله مراتب زیر را به عنوان الزامات فروشنده در مورد ارزش افزوده انجام دهد:
- گواهی اعتبار ارزش افزوده را از اداره مربوطه دریافت کرده و وقتی منقضی شد برای تمدید آن اقدام کند.
- فاکتور رسمی طبق نمونه استاندارد سازمان امور مالیاتی در برابر خرید محصول به مشتری ارائه کند.
- در انتهای هر فصل، اظهارنامه مالیاتی خود را بر اساس تمام فاکتورهایی که صادر کرده و مربوط به اجناس و خدمات معاف از مالیات نبودهاند پرکرده و ارسال کند.
- در انتها مالیات خود را بر اساس مابه تفاوت بدهی و بستانکاری خود از فصلهای قبلی پرداخت کند.
اگر مالیات بر ارزش افزوده را بیشتر از سقف مجاز پرداخت کرده باشیم، چه باید کرد؟
قانونگذار برای این موارد دو راه چاره اندیشیده است که مودی میتواند یکی از آنها را انتخاب کند:
- درخواست استرداد وجه
- لحاظکردن مبلغ اضافه برای دورههای بعدی
جمعبندی
مالیات بر ارزش افزوده، مالیاتی است که بر ارزش افزوده شده کالاها و خدمات تعلق میگیرد و مصرفکننده نهایی آن را پرداخت میکند. در این مقاله جنبههای مختلف این نوع مالیات بررسی شد.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.