آشنایی با مراحل چرخه رسیدگی مالیاتی در سال 1402

مالیات امری است که تمام مشاغل به نحوی با آن سروکار دارند. این سوال که مراحل رسیدگی مالیاتی چیست و اطلاع از نحوه‌ی انجام هر مرحله، چیزی است که همه‌ی مودیان مالیاتی باید به دنبال پاسخ آن باشند. چه حسابدار باشید و چه صاحب یک کسب و کار، ضروری است که با عملکرد مأموران مالیاتی آشنا باشید تا از بروز ضرر جلوگیری کرده و از حقوق خود دفاع کنید. ماده 239 قانون مالیات‌های مستقیم این مسائل را بیان می‌کند. (چنانچه در زمینه امور مالی و مالیاتی خود نیاز به دریافت مشاوره دارید، مشاوران ما در شرکت حسابداری تدبیر حساب آماده راهنمایی شما هستند)

رسیدگی مالیاتی چیست؟

قانون، دادرسی مالیاتی را به‌عنوان عملی که مؤدی برای برطرف‌کردن اختلافات خود با سازمان امور مالیاتی انجام می‌دهد تعریف می‌کند. این اعمال چارچوب و قوانینی دارند که افراد در قالب آن‌ها می‌توانند به احقاق حق خود بپردازند. به مجموعه‌ی این مراحل، مراحل رسیدگی مالیاتی می‌گویند. در ادامه با چرخه رسیدگی مالیاتی و جزئیات آن‌ بیشتر آشنا می‌شویم.

مراحل رسیدگی مالیاتی

1. رئیس اداره امور مالیاتی مربوطه
2. هیئت حل اختلاف مالیاتی
3. شورای‌عالی مالیاتی
4. هیئت سه ‌نفری وزارت اقتصاد
5. دیوان عدالت اداری

1. رئیس اداره امور مالیاتی مربوطه

این مرحله اولین مرحله از مراحل رسیدگی مالیاتی است. سازمان امور مالیاتی کشور می‌تواند اختیار رسیدگی به درخواست‌ها را به رئیس سازمان امور مالیاتی تفویض کند. طبق ماده 239 قانون مالیات‌های مستقیم، در مرحله‌ی اول فرد مالیات دهنده یا وکیل او، ظرف سی روز پس از ابلاغ برگه تشخیص اجازه‌ی اعتراض به آن را دارد. این اعتراض باید همراه با ارائه‌ی مدارک و اسناد باشد. معمولاً جلسه رسیدگی به اعتراض کمتر از ده روز بعد از ابلاغ برگه برگزار نمی‌شود؛ بنابراین اگر می‌خواهید جلسه‌تان زودتر برگزار شود، باید این مطلب را درخواست کنید. پس از تاریخ ثبت درخواست مسئول مربوطه موظف است در مدت سی روز به آن رسیدگی کند. اگر اسناد و مدارک ارائه شده کافی نباشد، مسئول مربوطه درخواست را رد کرده و با درج در پشت برگه تشخیص به اطلاع مودی می‌رساند. در غیر این صورت نیز مجدد نظر خود را پشت برگه تشخیص نوشته و به امضای مودی می‌رساند. اگر مشکل مالیات دهنده در این مرحله حل نشود درخواست او به مرحله هیئت حل اختلاف ارجاع داده می‌شود.

2. هیئت حل اختلاف

نام دیگر این هیئت، هیئت موضوع ماده 216 قانون مالیات‌های مستقیم است. این هیئت شامل سه نفر می‌باشد که متشکل از قاضی، نماینده سازمان امور مالیاتی و نماینده فرد مالیات دهنده است. قاضی این پرونده می‌تواند هم شاغل به کار و هم بازنشسته باشد. در صورتی که قاضی بازنشسته‌ای که شرایط لازم را داشته باشد، در استان یا شهرستان پرونده وجود نداشته باشد، سازمان امور مالیاتی کشور از قوه قضاییه درخواست می‌کند که یک قاضی شاغل برای پرونده مذکور معرفی شود. نماینده‌‌ی مالیات‌دهنده نیز می‌تواند فردی از حسابداران رسمی یا اتاق بازرگانی و منابع و معادن یا شورای اسلامی یا شوراهای صنفی شهر باشد. انتخاب این فرد به عهده مودی است. این هیئت زمان رسیدگی به برنامه را به مودی اطلاع می‌دهد. هیئت حل اختلاف اسناد و مدارکی که مودی ارائه کرده را بررسی می‌کند. در صوری که پرونده‌ی مالیات دهنده در این مرحله حل شود و رای صادره مورد قبول مودی باشد، رای نهایی صادر می‌شود و مودی باید مبلغ مشخص شده را پرداخت کند. در صورتی که مودی به رای صادرة هیئت حل اختلاف اعتراض داشته باشد، مجدداً مهلت سی‌روزه‌ی اعتراض به رای را دارد. البته حق اعتراض برای سازمان امور مالیاتی نیز محفوظ است و نماینده سازمان امور مالیاتی می‌تواند به شورای‌ عالی مالیاتی اعتراض کند. اکثر پرونده‌های مالیاتی در همین مرحله حل می‌شوند.

این شورا بسیار مهم است و به عنوان مشاور مهمی برای تصمیم‌گیری توسط رئیس کل سازمان امور مالیاتی به حساب می‌آید. تعداد اعضای این شورا 25 نفر است که دارای مدرک کارشناسی ارشد به بالا هستند و توسط وزیر امور اقتصاد و دارایی منصوب می‌شوند. پیشنهاد دادن این افراد به عهده رئیس کل سازمان امور مالیاتی است. این افراد همگی از صاحب نظران و بزرگان عرصه اقتصاد و مالیات هستند. حکم عضویت این افراد برای مدت سه سال صادر می‌شود. اگر مودی به رای صادره از هیئت حل اختلاف اعتراض داشته باشد ظرف مدت سی روز از تاریخ صدور رای می‌تواند شکایت خود را به شورای‌عالی مالیاتی ابلاغ کند. اگر این شورا تصمیم هیئت حل اختلاف را تأیید نکند پرونده مجدداً به سازمان امور مالیاتی باز می‌گردد و توسط هیئتی دیگر بررسی می‌شود. اما در صورت تأیید رای هیئت حل اختلاف، پرونده به هیئت سه نفری اقتصاد می‌رود. شورای عالی مالیاتی دارای سه شعبه است که هرکدام سه عضو دارد. اگر پرونده در یکی از این شعب نقض رای شد، به شعبه‌ی دیگر ارجاع داده می‌شود. در صورتی که استان محل زندگی مودی دارای شعبه‌ی شورای مالیاتی نباشد، پرونده به نزدیک‌ترین شورا ارجاع داده می‌شود.

3. هیئت سه‌ نفری اقتصاد

این مرحله چهارمین مرحله از مراحل رسیدگی مالیاتی است. اگر پرونده در مراجع دیگری قابل حل نباشد به این مرحله می‌رسد که از مراحل فوق‌العاده است. وزیر اقتصاد و دارایی سه نفر را برای عضویت این هیئت انتخاب می‌کند. مودی می‌تواند رای مرحله قبل را نپذیرد و پرونده را به این هیئت سه ‌نفره برساند. در صورت رد پرونده در این مرحله، مودی پرونده‌ی خود را به مرحله بعد می‌برد.

4. دیوان عدالت اداری

در آخرین و عالی‌ترین مرحله از مراحل رسیدگی پرونده‌های مالیاتی، پرونده به دیوان عدالت اداری می‌رسد. پس از سه ماه از تاریخ صدور رای توسط هیئت سه‌نفری اقتصاد، مودی می‌تواند شکایت خود را به دیوان عدالت اداری ببرد. در این مرحله پرونده با استفاده از مقررات قضایی مورد رسیدگی قرار می‌گیرد و متفاوت با سازمان امور مالیاتی می‌باشد. اگر فرد در مدت زمان اعلام شده در مراحل قبل نیز اقدام به اعتراض نکرده و مبلغی که باید به عنوان مالیات بپردازد قطعی شده نیز می‌تواند طبق ماده 13 و بند 1 قانون مربوطه، به دیوان عدالت اداری اعتراض کند. اگر رای هیئت‌های قبلی در این مرحله رد شود، دیوان رسیدگی به پرونده را به هیئت دیگری می‌سپارد. رسیدگی به پرونده در این مرحله طول می‌کشد و بهتر است پرونده مالیاتی در سایر مراحل به سرانجام برسد. بدیهی است که در هر یک از مراحل اگر در مدت مشخص رسیدگی به پرونده، طبق ماده 239 قانون مالیات‌های مستقیم، مودی یا وکیل یا حسابدار او به اعتراض یا شکایت نسبت به رای صادره اقدام نکنند، پرونده مختومه اعلام شده و فرد موظف به پرداخت رقم تصویب شده توسط سازمان است.

جمع‌بندی

مودی می‌تواند نسبت به رای صادره از هر یک از مراجع در مدت زمان معینی که اعلام شده اعتراض کند. اگر زمان رسیدگی به پرونده بگذرد پرونده بسته شده و شکایت فرد اعتبار ندارد. تنها می‌تواند به دیوان عدالت اداری شکایت کند که این مرحله طولانی است و باید اسناد و مدارک بسیار معتبری ارائه شود. این که پرونده در کدام مرحله بسته شود بستگی به مدارک و اسناد فرد و نوع دفاع او از پرونده دارد. استفاده از حسابداران حرفه‌ای و باسابقه به شما کمک می‌کند کمترین مبلغ مالیات را بپردازید و بتوانید پرونده مالیاتی خود را به سرعت ببندید.