تحریم‌ها؛ رنج مردم و کاسبی گروه‌ های ذی‌نفع

نوید رئیسی در «تجارت فردا» با اتکا به برخی پژوهش‌های علمی، ضمن تحلیل مساله تحریم‌ها چنین استدلال کرده است که، به‌رغم رنج قابل‌توجه مردم، تحریم‌های اقتصادی نتوانسته‌اند فشار سیاسی داخلی کافی را بر حکمرانان ایران اعمال کنند. بسیاری از پژوهشگران بر این نکته پافشاری می‌کنند که تحریم‌های اقتصادی با تخریب طبقه متوسط به عنوان حامیان اصلی تغییر و نیز با شکل‌دهی و تقویت گروه‌های ذی‌نفع که از آنها با عنوان «کاسبان تحریم» یاد می‌شود، احتمال حل مسالمت‌جویانه مناقشه خارجی ایران را تضعیف کرده است. شواهد آماری ارائه‌شده توسط اقتصاددانان نشان می‌دهد که تحریم‌ها بر اقتصاد کشورهای هدف تاثیرات قابل‌توجهی می‌گذارند. چهار نتیجه‌گیری کلی را می‌توان از مجموعه مطالعات مرتبط استخراج کرد.
اول، تاثیر تحریم‌ها بر عوامل اقتصادی (بنگاه‌ها و افراد)، بخش‌ها و فعالیت‌های خاص در کشورهای هدف منفی و قابل توجه بوده است.
دوم، تحریم‌های اقتصادی اثرات منفی شدیدی بر عملکرد کلی کشورهای تحریم‌شده از جمله تجارت، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی، رشد، فقر و ثبات سیاسی داشته است.
سوم، اثرات تحریم‌ها بر توسعه اقتصادی، جریان‌های تجاری، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و رشد، بلندمدت است و اغلب حتی پس از لغو تحریم‌ها نیز باقی می‌ماند.
چهارم، اثرات تحریم‌ها بسته به نوع (برای نمونه تحریم‌های تجاری در مقابل تحریم‌های مالی یا تحریم‌های کامل در مقابل تحریم‌های جزئی) و اعمال یک‌جانبه یا چندجانبه آنها (برای نمونه تحریم‌های سازمان ملل در برابر تحریم‌های آمریکا) می‌تواند بسیار ناهمگن باشد.
تاثیر تحریم‌ها بر ایران با آنچه محافظه‌کاران جنگ‌طلب آمریکا پیش‌بینی می‌کردند، فاصله زیادی داشته است. به‌طور قطع، تحریم‌ها به رشد اقتصادی ایران پایان داد و رنج اقتصادی گسترده را برای ایرانیان به ارمغان آورد؛ اما این تحریم‌ها، به‌ویژه کمپین فشار حداکثری، نه به فروپاشی اقتصادی و نه به فروپاشی سیاسی منجر نشدند. در نهایت، پایداری تحریم‌ها در طی زمان موجب شده تا با شکل‌گیری گروه‌های ذی‌نفع، منافع اقتصادی با منافع سیاسی گره خورده و بخشی از حاکمیت با نگاهی اقتصادی از ادامه تحریم‌ها حمایت کند