مالیات بر درآمد چیست؟

یکی از کلماتی که در کسب و کار بسیار به گوش می‌خورد، کلمه مالیات است که در اکثر اوقات افراد آشنایی کمی از آن دارند و سؤال و ابهامات بسیاری در این مورد برایشان به وجود می‌آید. اگر به تازگی دست به کسب و کار جدیدی زده‌اید و یا دارای کسب و کار خود هستید یا اخیراً با کلمه مالیات در فیش حقوقی و اسناد خود برخورد کرده‌اید و آشنایی زیادی با مالیات بر درآمد و نحوه محاسبه آن ندارید، خواندن این مقاله می‌تواند پاسخگوی بسیاری از سؤالات شما در این حوزه باشد؛ همچنین در صورت نیاز می‌توانید از مشاوره مالیاتی کارشناسان تدبیر حساب استفاده کنید.

مالیات بر درآمد چیست؟

اصطلاح مالیات بر درآمد به نوعی از مالیات اطلاق می‌شود که دولت‌ها بر درآمد مشاغل و اشخاص تحت صلاحیت خود وضع می‌کنند. طبق قانون، مؤدیان مالیاتی باید سالانه برای تعیین تعهدات مالیاتی اظهارنامه مالیات بر درآمد ارائه دهند.

مالیات بر درآمد، منبع درآمد دولت‌هاست که از آن‌ها برای تأمین هزینه خدمات عمومی، پرداخت تعهدات دولتی و ارائه کالا برای شهروندان استفاده می‌شود. مالیات بر درآمد، مالیات مستقیم است که دولت از درآمد شهروندان خود می‌گیرد. دولت می‌تواند اسناد درآمد و نرخ مالیات را هر سال در بودجه خود بر اساس شرایط و وضعیت حاکم بر جامعه و اقتصاد کشور تغییر دهد.

درآمد فقط به معنای پول به دست آمده در قالب حقوق نیست و شامل درآمد ناشی از املاک مسکونی، سود حاصل از تجارت، سود حاصل از حرفه (مانند پاداش)، درآمد حاصل از سرمایه و درآمد از منابع دیگر می‌شود. دولت همچنین آزادی عمل خاصی را به مؤدیان ارائه می‌دهد، به طوری که در برخی کشورها، کسرهای مختلفی از درآمد افراد قبل از محاسبه مالیات اخذ می‌شود و برخی از سرمایه‌گذاری‌ها، مانند اوراق بهادار مسکن، از مالیات بر درآمد معاف هستند. (چنانچه قصد آگاهی از نحوه محاسبه مالیات نقل و انتقال املاک را دارید، مطالعه این مقاله را به شما پیشنهاد می‌کنیم)

برخی تعاریف ارائه شده در مورد مالیات بر درآمد به شرح ذیل است:

• نوعی مالیات است که دولت‌ها بر درآمد ایجاد شده توسط مشاغل و اشخاص در حوزه قضایی خود وضع می‌کنند.
• برای تأمین هزینه خدمات عمومی، پرداخت تعهدات دولتی و ارائه کالا برای شهروندان استفاده می‌شود.
• مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی نوعی مالیات است که از دستمزد، حقوق و سایر انواع درآمد اخذ می‌شود.
• مالیات بر درآمد مشاغل برای شرکت‌ها، مشارکت‌ها، مشاغل کوچک و افرادی که دارای مشاغل آزاد هستند؛ اعمال می‌شود.

مالیات بر درآمد چگونه کار می‌کند؟

اکثر کشورها از سیستم مالیات بر درآمد مترقی استفاده می‌کنند که در آن افراد با درآمد بالاتر نسبت به همتایان کم درآمد خود مالیات بیشتری پرداخت می‌کنند. ایالات متحده، اولین مالیات بر درآمد کشور را در سال 1862 برای کمک به تأمین مالی جنگ داخلی وضع کرد و پس از جنگ، مالیات لغو شد. در اوایل قرن بیستم دوباره احیا شد.

خدمات درآمد داخلی (IRS) مالیات را جمع‌آوری می‌کند و قوانین مالیاتی را در ایالات متحده اجرا می‌کند. خدمات درآمد داخلی، مجموعه‌ای پیچیده از قوانین و مقررات را در مورد درآمد قابل گزارش و مشمول مالیات، کسرها، اعتبارات و … به کار می‌گیرد. مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی که توسط دولت جمع‌آوری می‌شود؛ می‌تواند به تأمین بودجه برنامه‌ها و خدمات دولتی مانند تأمین اجتماعی، امنیت ملی، مدارس و جاده‌ها کمک کند.

مالیات بر درآمد در ایران نیز مثل سایر کشورها دارای قوانین و مقررات خاص خود است که بر اساس ضرورت این مقررات قابل تغییر نیز هستند، در حال حاضر نرخ مالیاتی برای اشخاص حقیقی بر اساس ماده 131 قانون مالیات‌های مستقیم به استثنای مواردی که طبق مقررات این قانون دارای نرخ جداگانه‌ای می‌باشد؛ به شرح ذیل تعریف شده است:

۱ ـ تا میزان پانصد میلیون (۵۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال درآمد مشمول مالیات سالانه به نرخ پانزده درصد (۱۵%)

۲ ـ نسبت به مازاد پانصد میلیون (۵۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا میزان یک میلیارد (۱.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال درآمد مشمول مالیات سالانه به نرخ بیست درصد (۲۰%)

۳ ـ نسبت به مازاد یک میلیارد (۱.۰۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال درآمد مشمول مالیات سالانه به نرخ بیست و پنج درصد (۲۵%)

همچنین نرخ مالیات بر درآمد مشاغل نیز بر اساس ماده ۱۰۵ قانون مالیات‌های مستقیم تعیین‌شده است.

انواع مالیات بر درآمد

به طور کلی می‌توان گفت که مالیات بر درآمد در کشورهای مختلف را می‌توان در سه دسته کلی گروه بندی کرد، دسته نخست، مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی، دسته دوم مالیات بر درآمد مشاغل و دسته سوم مالیات بر درآمد دولتی و محلی که در ادامه این مقاله به صورت مختصر با انواع مالیات آشنا خواهیم شد.

مالیات بر درآمد افراد: مالیات بر درآمد افراد به عنوان مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی نیز شناخته می‌شود. این نوع مالیات بر درآمد از دستمزد، حقوق و سایر انواع درآمد اخذ می‌شود. این مالیات معمولاً مالیاتی است که دولت وضع می‌کند. به دلیل معافیت‌ها، کسورات و اعتبارات، اکثر افراد مالیات تمام درآمد خود را نمی‌پردازند.

خدمات درآمد داخلی، مجموعه‌ای از کسر مالیات بر درآمد و اعتبارات مالیاتی را ارائه می‌دهد که مؤدیان مالیاتی می‌توانند از آن‌ها برای کاهش درآمد مشمول مالیات خود استفاده کنند. در حالی که کسر می‌تواند درآمد مشمول مالیات شما و نرخ مالیاتی که برای محاسبه مالیات شما استفاده می‌شود را کاهش دهد، اعتبار مالیاتی با بازپرداخت بیشتر کسر مالیات، مالیات بر درآمد شما را کاهش می‌دهد.

مالیات بر درآمد مشاغل: همچنین مشاغل، مالیات بر درآمد خود را پرداخت می‌کنند. خدمات درآمد داخلی (IRS) درآمد شرکت‌ها، مشارکت‌ها، پیمانکاران خود اشتغالی و مشاغل کوچک را مالیات می‌گیرد. به طور کلی، تفاوت بین درآمد مشاغل و هزینه‌های عملیاتی و سرمایه‌ای آن‌ها درآمد مشاغل مشمول مالیات آن‌ها محسوب می‌شود.

اظهارنامه مالیات بر درآمد مشاغل

شیوه دریافت مالیات بر درآمد مشاغل در کشورهای گوناگون متفاوت است، در برخی کشورها این مالیات مستقیماً توسط دولت محاسبه و دریافت می‌شود و در برخی کشورها نیز همه ساله صاحبان مشاغل و اشخاص حقیقی و حقوقی بخشی از درآمد سالانه خود را در قالب اظهارنامه مالیاتی به سازمان‌های مربوطه اعلام می‌کنند که در کشور ما این کار به روش خود اظهاری از طریق سامانه مالیات بر درآمد انجام می‌شود.

فرم اظهارنامه مالیات بر درآمد (ITR) اساس محاسبه مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی است. این یک بیانیه است که وضعیت یک شخص، همه منابع درآمد وی، کسورات و در آخر، مالیات قابل پرداخت یا بازپرداخت مالیات را در صورت وجود را نشان می‌دهد.

میزان مالیات بر درآمدی که شخص می‌پردازد بستگی به ورودی او دارد و عموماً دولت، درآمدها را به صورت ورودی‌ها طبقه‌بندی کرده است که این نرخ‌ها بر روی صفحه‌های مختلف ممکن است بر اساس گروه‌های سنی متفاوت باشد و دولت می‌تواند از مالیات برخی اجزای درآمد چشم‌پوشی کند. این معافیت‌های مالیاتی به عنوان کسورات استاندارد شناخته می‌شود.

مالیات بر درآمد مشاغل چند درصد است؟

داشتن یک کسب و کار با چالش‌های خاص خود همراه است که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، مالیات بر درآمد است. اگرچه در برخی مواقع تصور می‌کنیم که محاسبه مالیات بر درآمد مشاغل می‌تواند به آسانی با استفاده از ماشین حساب آنلاین انجام شود اما مسئله به این سادگی‌ها نیست؛ بنابراین اگر قبلاً صاحب یک کسب و کار هستید یا قصد راه‌اندازی آن را دارید، در اینجا برخی از مهم‌ترین نکاتی که باید در مورد مالیات بر درآمد مشاغل و شرکت‌ها بدانید ذکر شده است:

مقررات مالیات تجاری: برای شروع، ابتدا باید درآمد مشمول مالیات مشاغل خود را بدانید. تأمین عادی و مالیات بر فرض دو روش متفاوت است که می‌توانید درآمد مشاغل مشمول مالیات را محاسبه کنید. با تأمین عادی، درآمد مشمول مالیات با کسر هزینه کالاهای فروخته شده و هزینه‌ها از کل فروش محاسبه می‌شود.

با مالیات احتمالی، درآمد مشمول مالیات شما درصد ثابتی از کل فروش شما است.

نرخ مالیات برای مشاغل: برای تعیین میزان مالیات دریافتی از افراد و مشاغل در کشورهای متفاوت، الگوهای مختلفی وجود دارد؛ به عنوان مثال در کشور ما ایران، نحوه محاسبه مالیات بر درآمد از طریق قانون مالیات بر درآمد مشخص شده است و میزان مالیات بر درآمد با دستورالعمل‌های مشخص شده از طریق قانون تعیین‌شده و گروه بندی‌های متفاوتی در این خصوص برای مشاغل انجام شده و حتی کسر استاندارد یا عفو مالیاتی نیز برای برخی مشاغل بر اساس ضرورت تعیین‌شده است.

مالیات بردرآمد شرکت‌ها

مالیات بر درآمد شرکت‌ها (CIT) توسط دولت‌ها بر اساس سود کسب و کار اخذ می‌شود. بسیاری از شرکت‌ها مشمول CIT نیستند زیرا مشمول مالیات مشاغل عبوری می‌شوند و درآمد آن‌ها تحت مالیات بر درآمد فردی گزارش می‌شود.

نرخ مالیات بر شرکت‌ها در کشورهای مختلف بسیار متفاوت است و برخی از کشورها به دلیل نرخ پایین، بهشت ​​مالیاتی محسوب می‌شوند. مالیات‌های شرکتی را می‌توان با کسرهای مختلف، یارانه‌های دولتی و خلأهای مالیاتی کاهش داد و بنابراین نرخ مؤثر مالیات  شرکتی، نرخی که یک شرکت در واقع پرداخت می‌کند، معمولاً کمتر از نرخ قانونی است.

نرخ مالیات شرکت‌ها در ایالات متحده در حال حاضر در نرخ ثابت 21درصد است اما قبل از اصلاحات مالیاتی ترامپ در سال 2017، نرخ مالیات شرکت‌ها 35 درصد بود. مالیات بر درآمد در کشور ایران نیز برای مشاغل و شرکت‌ها ثابت است اما نرخ‌های مالیات بر درآمد اشخاص حقیقی به صورت جدولی و تصاعدی است. در حال حاضر نرخ مالیات بر درآمد شرکت‌ها در ایران به استناد ماده ۱۰۵ قانون مالیات‌های مستقیم 25درصد است که این برای این رقم با توجه به شیوع ویروس کرونا موارد استثنا نیز تعریف می‌شود.

نحوه محاسبه مالیات بردرآمد شرکت‌ها

میانگین نرخ مالیاتی که توسط یک شرکت یا شخص پرداخت می‌شود، نرخ مالیات مؤثر است. محاسبه مالیات مؤثر نرخ مالیات یک معیار مفید برای مقایسه نرخ‌های مالیاتی مؤثر دو یا چند واحد تجاری یا تلاش برای درک مزیت یا معایب مالی زندگی در مالیات بالا در مقابل مالیات کم است.

مهم‌ترین موارد در مورد نرخ مالیات مؤثر به این شرح است:

• میانگین نرخ مالیاتی که توسط یک شرکت یا شخص پرداخت می‌شود، نرخ مالیات مؤثر است.
• نرخ مالیات مؤثر عبارت است از میانگین نرخ مالیات پرداخت شده توسط شرکت بر درآمد حاصل از آن.
• نرخ مالیات مؤثر اغلب توسط سرمایه‌گذاران به عنوان معیار سودآوری برای یک شرکت استفاده می‌شود.

صورت‌های درآمد یک مرور سریع از عملکرد مالی یک شرکت معین در یک دوره زمانی مشخص، معمولاً سالانه یا سه ماهه ارائه می‌دهد. در صورت سود و زیان، می‌توانید درآمدها، حاشیه ناخالص، درآمدهای پس از مالیات و هزینه‌های سربار را مشاهده کنید، که مجموعه‌ای از اطلاعات مفید است.

یک شرکت درصد واقعی مالیات بر صورت سود و زیان را ارائه نمی‌دهد. هزینه مالیات معمولاً آخرین مورد قبل از محاسبه درآمد خالص است و می‌توانید با استفاده از بقیه اطلاعات صورت حساب، نرخ مؤثر مالیات را تعیین کنید.

نرخ مالیات مؤثر عبارت است از میانگین نرخ مالیات پرداخت شده توسط شرکت بر درآمد حاصل از آن. درآمد خالص را در صورت سود و زیان شرکت تعیین کنید. درآمد خالص نشان می‌دهد که یک شرکت چه میزان درآمد پس از کسر مالیات را می‌تواند حفظ کند.

همچنین، به خاطر داشته باشید که شرکت‌ها اغلب دو صورت مالی مختلف تهیه می‌کنند. یکی برای گزارش، مانند صورت سود و زیان و دیگری برای اهداف مالیاتی استفاده می‌شود. هزینه‌های مالیاتی واقعی ممکن است در این دو سند متفاوت باشد.

به طور کلی مالیات بر درآمد موضوع مهم و اثرگذاری است که اگر قصد راه‌اندازی کسب و کاری را دارید، باید در مورد آن اطلاعات کامل کسب کنید و جزئیات اجرای آن در کشور خود را مورد بررسی قرار دهید و حتی می‌توانید برای تصمیم‌گیری بهتر از مشاوره کارشناسان مالیاتی بهره‌مند شوید و همچنین می‌توانید از طریق سایت سازمان امور مالیاتی کشور به مطالعه قوانین و مقررات و آخرین بخشنامه‌های مرتبط با مالیات بر درآمد بپردازید و اطلاعات مورد نیازتان در این خصوص را کسب کنید.